Xabaringiz bor, yaqinda, aniqrog'i, 21 oktyabr sanasida millatimiz faxri, asosi va tayanchi bo'lmish o'zbek tiliga davlat tili maqomi berilgani munosabati bilan turli tadbirlar o'tkazildi. Aslini olganda, til bayramining futbolga hech bir aloqasi yo'qdek tuyuladi. Ammo bunday emas. O'z ona tilini hurmat qilgan har bir inson - u futbolga qiziqadimi, basketbolgami yo boksgami, qaysidir lahzalarda til borasidagi qoidalar buzilayotganini sezib qolsa, albatta, ko'ngli xiralashadi.
Fikrimizni tushunarliroq bo'lgan oddiy misol bilan boshlasak: sir emaski, so'nggi paytlarda o'zbek kinochiligi va qo'shiqchiligi sohasi ancha sayozlashib ketamoqda. Xususan, avvallari turli badiiy filmlarda qahramonlar nutqi sof o'zbek adabiy tili qoidalariga binoan tuzilardi. Hozir esa aksariyat kartinalarda shevalarga duch kelamiz. Aytaylik, kino qahramonlarining Toshkent shevasidagi gaplari poytaxt aholisi uchun unchalik g'alati tuyulmas. Lekin viloyatlardagi hamyurtlarimiz uchun shevaga xos so'z va qo'shimchalarning efirda, ayniqsa, kinofilmlarda ishlatilishi xohlaymizmi-yo'qmi, biroz g'alizroq eshitiladi.
Xuddi shuningdek, TV orqali futbol tomosha qilib turib, sharhlovchilarning xatolariga duch kelish hollari ham kuzatiladi. Mana, ana shunday jumlalardan biri: «Hujumchi raqib darvozasiga gol kiritdi». Endi bir o'ylab ko'raylik: gol - koptok raqib darvozasiga kirganda yuzaga keladigan vaziyat yoki boshqacha aytganda, to'p mo'ljalga aniq borib tushgan holat. Goldan so'ng uni yuzaga keltirgan jamoa hisobni o'z foydasiga bittaga o'zgartiradi. Demak, «gol»ni darvozaga kiritish aslo mumkin emas. Lekin to'p - boshqa masala. Uni zarba berish orqali darvozaga kiritsa bo'ladi. Bundan kelib chiqyaptiki, jumla til qoidalariga to'g'ri kelishi uchun gap «Hujumchi raqib darvozasiga to'p kiritdi» shaklida qo'llanilishi lozim.
Yana bir shunga o'xshash misol: «Darvozabon hujumchining zarbasini qi­yinchilik bilan maydon tashqarisiga chiqarib yubordi». Qiziq, zarbani qanday qilib tashqariga chiqarib yuborish mumkin?! Axir, zarba - qo'l bilan ushlasa bo'ladigan buyum emaski, uni tutish yoki urib yuborish mumkin bo'lsa?!  To'g'ri, bu o'rinda gap to'p haqida ketayotganini hammamiz yaxshi tushunamiz. Lekin bunday mayda-chuyda xatolar bora-bora futbolni katta qiziqish bilan tomosha qilayotgan, sharhlovchining har bir gapiga diqqat bilan quloq solib o'tirgan yoshlarimizning qoidalar haqidagi tushunchasini buzib yubormaydimi?
Shuningdek, futbol musobaqalarida «shohsupa» so'zidan foydalanish ham unchalik to'g'ri emas, nazarimizda. Chunonchi, «Turnir yakuniga ko'ra, falon jamoa a'zolari shohsupaga ko'tarilishdi» shaklidagi gapda mantiq yo'qolib qoladi. Chunki «shohsupa» odatda, sport o'yinlarining jamoaviy emas, yakkalik ko'rinishlarida uchraydi. Misol uchun, gimnastikachilar yoxud og'ir atletikachilar birinchi, ikkinchi va uchinchi o'rinlarni aynan shohsupada turish orqali belgilab olishlari mumkin. Lekin har bitta jamoada kamida 11 nafar futbolchi borligini inobatga olsak, uchta jamoani sig'dirish uchun naqadar katta o'lchamdagi «shohsupa» kerak bo'lishini bir tasavvur qilib ko'ring-a! Xullas, futbol uchun «shohsupa» atamasi sira to'g'ri kelmaydi (Lekin o'z o'rnida qistirib o'tish lozim, PFL O'zbekiston kubogida g'alaba qozongan yoki chempionlikni nishonlagan jamoa­lar uchun bittagina ana shunday shohsupaga buyurtma bersa, chakki bo'lmasdi).
G'oyibona bo'lsa-da, o'zimiz uchun ustoz deb biladigan marhum sharhlovchi, futbolning chinakam jonkuyarlaridan biri - Davlat aka Turdaliev bu masalaga juda jiddiy qarardilar. Ya'ni, u kishining jumlalari ravon, tinglovchiga bir zumda ta'sir qiladigan va eng muhimi, to'g'ri tuzilgan gaplardan tashkil  topardi. Shu bois, u kishi sharhlagan oddiy o'yinlar ham qiziqarli tuyular, yana bir muhim tomoni, gaplar nutq qoidalariga binoan sof adabiy tilda talaffuz qilinayotgani tufayli, yoshu-qari, vodiyligu-vohalik, xullas, barcha-barchaga birdek manzur bo'laverardi.
Shuningdek, tajribali sharhlovchilarimizdan yana biri - Mirzahakim To'xtamirzaevning nutqi ravon bo'lish bilan birga, yana bir alohida xususiyati borki, bu faqat maqtovga loyiq. Ya'ni, Mirzahakim aka xorijlik futbolchilar ismi-sharifining to'g'ri talaffuz qilinishiga ham mas'uliyat bilan yondashadi. Misol uchun, Mesut O'zil endigina tanilib kelayotgan chog'larda (u paytlari «Sport» telekanali evrofutboldan bizni bahramand etib turardi) uni qanday atash to'g'ri bo'lishi xususida munozaralar borgani yodimizda. Kimdir «Ozil» deydi, kimlardir «Azil». Qisqasi, ana shunday paytda Mirzahakim aka atay turk millatiga mansub kishilar bilan uchrashib, to'g'ri talaffuzda «Mesut O'zil» bo'lishini efir orqali ta'kidlagandi.
Vaqt o'tgani sari, har bir jabhada bo'lganidek, sharhlovchilarimizda ham «avlodlar almashinuvi» davri kuzatilmoqda. Bugun nutqi ravon, kamchiliklardan xoli sharhlovchi sifatida Davron Fayzievni ko'rsata olamiz. Ehtimol, uning «superzarba», «supergol» kabi so'zlari katta yoshli va bilimdon muxlislarga xush yoqmas. Lekin vaziyat shunday bo'ladiki, kutilmagan va chiroyli tarzda urilgan golni ifoda etish uchun o'zbek tilidagi «ajoyib gol» shaklidagi so'z birikmasi kamlik qilishi ham mumkin. Davron ana shunday paytda xalqaro atamalardan foydalanmoqda. Bu to'g'rimi yoki yo'qmi, alohida masala. Lekin shunisi aniqki, u tutgan yo'l sharhlovchining zavqini tinglovchiga etkazib, uni ham to'lqinlantirmoqda.
Davomi InterFUTBOL gazetasi blogida.
— deya xabar beradi uff.uz nashri.