Futbolga birinchi qadamimni o'zimdan kattaroq bo'lgan futbolchilar jamoasida qo'ygandim. O'sha vaqtda yoshni urish jinoyat emas, san'at bo'lgani uchun, kattaroq yoshdagi futbolchilar yanada kattaliq qilgan — ularning oyog'i ostida qolib ketganman.
Keyinroq Respublikaning eng kuchli futbol maktabiga — tengdoshlarim oldiga borganman. Birinchi futbol maktabi o'z ta'sirini ko'rsatib bo'lgandi, yangi jamoada ham qiynalganman. Biz kabi zaxira futbolchilari o'yin amaliyotiga ega bo'lib turish uchun “BO'SM-2”, “Tosh kuch” kabi jamoalarga berib turilardi. Bunisi endi mazza bo'lgan. Kuchli futbol maktabida kuchlilarga qarshilik qila olmasak-da, nisbatan kuchsizida bemalol etakchi bo'lishimiz mumkin edi. Bu bilan o'zimizga bo'lgan ishonch ham ortib borardi. Murabbiyning qo'pol so'zi yoki kamsitishi bo'lmagan bir holatda o'zimizni erkinroq va kuchliroq his qilardik.
O'sha vaqtlarda men uchun eng zo'r bo'lib ko'ringan futbolchilar keyinchalik Oliy liganing o'rtamiyonalariga aylanib qolishdi. Ivan Nagaev, Sunatilla Mamadaliev, San'at Shixov, Murod Xolmuhamedov kabi yigitlar bilan bir jamoada edik. Men bunda ularni ayblamagan bo'lardim. Chunki bolalar futbolida ular chindan ham kuchli bo'lgan. Biroq futbolimizdagi tizim ularga o'zining salbiy ta'sirini ko'rsatdi.
Sanab o'tganlarim-ku katta futbolda qoldi. Biroq ulardan kam bo'lmagan yana bir qator jamoadoshlarim futboldan butunlay ketdi. Biri o'zini bozorga urdi, boshqasi oliygohga hujjat topshirdi, kimdir armiyaga ketdi va hokazo. Ular qatorida men ham futboldan bezib ketgandim. 12 dona formani almashtirib kiyish, terlab turgan futbolchidan echilgan libosni ilib o'ynash gigienaga ham to'g'ri kelmasdi. Kichik ukam futbolda vaqti “Bunyodkor” maktabi uning paypog'iga qadar berganini ko'rib, havas qilgandim. Oramizdagi farq bor-yo'g'i 6 yosh. Biroq ikkimiz ko'rgan futbol o'rtasidagi farq er bilan osmoncha edi. Murabbiyning tinimsiz dashnomi, qoq peshindagi, quyosh tikka nur sochayotgan vaqtlardagi o'yinlar, jarohatlar futboldan bezdirib qo'ygandi. Natijada onam meni avrashda katta qiyinchilikka duch kelmagan. O'qish, yaxshi ishda ishlash, top-toza formalarda hamma havas qiladigan ta'lim maskanlariga borish va hokazo. Men shunga o'xshash narsalarni futbolga alishgandim.
Ha, afsuslanaman. Keyinroq o'zimga bo'lgan ishonchim ortganida ham, futbolni ongli ravishda tushuna boshlaganimda ham barcha imkoniyatlarimni yo'qotib bo'lgandim. Endi futbolga qayta olmasdim.
Shu o'rinda bitta misolni keltiraman. Amakim Zafar Imomxo'jaev jismoniy tarbiya institutida “Nasaf” bosh murabbiyi Ro'ziqul Berdiev bilan birga ta'lim olgan. U o'z vaqtida mamlakat 1-ligasida ham to'p surgan. Jarohat va futboldagi g'alati tizim sababli butsasini mixga ilib, jurnalistika yo'lidan ketgan. Uning hikoya qilishicha, Ro'ziqul Berdiev institutga kirguniga qadar professional futbolchi bo'lmagan. Fakultetlararo futbol turnirigina uni kashf qilib bergan va keyinchalik Berdiev “Nasaf” tarixidagi eng kuchli futbolchilardan biriga aylangan.
Men ishonamanki, o'z vaqtida futbolni tashlab ketgan yigitlarning ko'pi keyinroq bu qaroridan men kabi afsus chekkan. Biroq ularga qayta imkoniyat beradigan tizimning o'zi bo'lmagan. Siz yaxshi bilasizki, Angliyaning o'zida 10 dan ortiq futbol ligalari bor. Jeymi Vardi kabi milliy terma jamoa futbolchisi ham to'rt yil avval beshinchi liga klublarida safida yurardi. Agar O'zbekistonda ham street football’dan tortib, universitetlar o'rtasidagi musobaqalar rivojlanganida edi, biz bir qator yangi nomlarni kashf etish uchun imkoniyatga ega bo'lardik. Men yoki men tengi futbolchilar endi futbolga qayta olmaymiz. Poezd juda uzoqqa ketib bo'lgan. Biroq o'sha 6 yosh kichik ukam qatorilarda yana bitta imkoniyatning bo'lishi futbol rivoji uchun foydali edi.
Bizda uch bosqichli sport musobaqalari o'tkazib kelinadi: Umid nihollari, Barkamol avlod va Universiada. Biroq mana shu festivallardagi tizimni ham bugungi kun uchun biroz eskirgan deb hisoblayman. Agar bizda maktablar o'rtasida alohida liga, kollej va litsey o'quvchilarining alohida futbol musobaqalari, universitetlar o'rtasida ligalar bo'lganida edi (qo'l uchida o'tkaziladigan emas), bu futbolning oldinga qadam tashlashi uchun yana bir turtki bo'lardi chamamda.
Hozir shu uch bosqichli festivallarda Jamshid Iskandarov, Jaloliddin Masharipov kabi futbolchilar yugurib yuribdi. Nega? Ularni oddiy talabalar qanday qilib mag'lub etsin? To'g'ri, Toshkent shahri terma jamoasi bosh sovrinni qo'lga kiritishi uchun o'zida to'p suradigan eng yaxshi nomlarni terib keladi. Biroq o'sha chempionlikdan kimga necha pullik foyda bor? Terma jamoa ham, “Paxtakor” ham, futbolchilarning o'zi ham istamaydi aslida bunday bo'lishini. Ularda vaqt ham, xohish ham yo'q. Alohida futbol maktablariga boradiganlar yoki professional sportchilarning bu kabi musobaqalarida ishtirok etishi u qadar shart emas. Maqsad turnirda g'olib chiqish emas, kimnidir kashf qilish bo'lishi kerak emasmi?
Men universitet terma jamoasining a'zosi hisoblanganman. Bir qator turnirchalarda muvaffaqiyatli ishtirok etganmiz. Jamoamizni o'zim kabi futbolni tashlab ketganlar to'ldirgandi va birgalikda ancha pishiq tarkib hosil qilardik. Biroq bu tizim o'sha bolalarga yana bitta imkoniyat berish uchun kamlik qilgan, afsuski.
Bu mavzuni istalgancha davom ettirish mumkin. Bu borada g'oyalarim, fikrlarim talaygina. Biroq yana shunday tizim mavjudki, bizda matbuotning kuchi yo'q va uni katta ehtimol bilan muxlislardan boshqasi o'qimaydi, afsuski. Takliflar esa jiddiyat bilan emas, beparvolik bilan eshitiladi.
Diyor IMOMXO'JAEV, «Erudit Sport» gazetasi
— deya xabar beradi uff.uz nashri.