Milliy futbol, ayniqsa, chempionatimiz saviyasi, undagi munosabatlar haqida gap borganda, Evropa andozalariga asoslanamiz, bu tabiiy. Klublarning asl egalari yo'qligi, mablag' topadigan va sarflaydiganlar o'rtasidagi tafovut asosan bir echim sari undaydi – klublar xususiylashtirilishi va haqiqiy egalariga berilishi kerak. Qaysidir ma'noda, bu to'xtam mashhur latifani eslatadi: mushukdan qutulishning yo'lini izlagan sichqonlar, uning bo'yniga qo'ng'iroqcha osib qo'yish kerak, degan qarorga kelishibdi, ammo qaysi mard qo'ng'iroqchani osadi? Shuning uchun, bu taqlid echimlardan qanoatlanmayman, pardaning orqasiga o'tib ko'rgan ma'qul – xo'sh, klublar o'z egalarini topishigina muammoga echim bo'la oladimi? Bizni Evropa bilan ajratib turgan farqaynan va faqat shu erdami? Menimcha, bu savol ustida izlanish juda muhim, zero harakat va sharoitga kirishmasdan turib ham, aniq tushunchaga ega bo'lishimiz shart, bu haqida kayinroq. Xullas, klublarning paydo bo'lish asoslariga qaraymiz. Masalan, «Yuventus» klubini bir guruh o'smirlar 1897 yilda tashkil qilishgan.»MYu»ni temiryo'lda ishlaydigan xizmatchilar tomonidan tuzilib, keyinchalik mustaqil klub sifatida faoliyatini boshlagan. O'tgan asr boshlarida esa, deyarli bankrotlik ostonasida Henri Deyvis ismli tadbirkor tomonidan qutqarib qolingan. Padros va Xulian ismli aka-uka «Real» klubiga asos solganlar. Kievning «Dinamo» jamoasi shahar proletar sport jamiyati qarori bilan ilk bor maydonga tushgan bo'lsa, «Zenit» Leningrad metal zavodi sharafini himoya qilardi. Va hokazo. Bekorga eslamadim. Futbol butun dunyoda uzviylik bilan rivojlanib borgan, ilk chempionatlar, asoslar, tushunchalar bir biriga o'xshab ketadi. Ammo bu jamoalarning asosida muhim bir farq borki, zamonaviy futbol muvozonatida o'z ta'sirini o'tkazmay qolmaydi. E'tibor bering, g'arb klublari poydevori aynan xususiylik ustiga qurilgan bo'lsa, sobiq ittifoq jamoalarida doim ijtimoiylik birlamchi bo'lgan. Nafaqat asosi, balki rivojlanish yo'nalishi ham butunlay farqli tarafdan borgan. To'g'ri, terma jamoalar futbolida g'arb va sobiq ittifoq ikki katta kuch hisoblangan, klublar ham doim teng kurashib kelgan, parallel tarzda o'sib borilgan. Iqtisodiy asoslarga qurilgan g'arb futboli aynan shu yo'nalishda rivojlanib borishi tabiiy edi. Boshqa yo'l ham yo'q, chunki jim o'tirishsa, bir kun kelib barcha klublar bankrot bo'lishi aniq edi. Natijada, g'arb futbolning iqtisodiy tomonida turli ishlar amalga oshira boshladi, klublar professionallashdi, jalb qiluvchi ligalar, reklama, moliyaviy turnelar, futbolni shou bizness bilan aralashtirish, translatsiyalar bilan jiddiy shug'ullana boshladilar. Futbolchilik professional kasb sifatida shakllandi, transferlar, maoshlar siyosati, marketing degan yo'nalishlar, soha mutaxasislari paydo bo'ldi. Futbol iqtisodiy birlik sifatida kirib keldimi, demak, aynan shu yo'nalishda cho'qqiga chiqib borishi kerak, eng kamida, futbol katta korporatsiyalarni reklama qiluvchi soha sifatida bo'lishi kerak. Ijtimoiy asoslarga qurilgan sobiq ittifoq futboli ham o'z yo'lida rivojlanishda davom etdi. Har bir respublika, shahar, tuman, qishloqlarda futbol jamoalari tashkil qilindi, stadionlar muxlis bilan to'ldi, avvalo futbol xalq uchun, degan shior ustun edi. Shuningdek, sobiq ittifoq turli respublikalardan tashkil topgani uchun, bu erda futbol siyosiy maqomga ham chiqdi, Ukraina-Rossiya, O'zbekiston – Qozog'iston derbilari, avvalo siyosiy darajaga ham chiqib ketardi. Bu erda futbolning iqtisodiy tomoni minginchi darajali masala, sohadan qandaydir pul topish haqida qayg'urish, professional yo'nalishda yangiliklar qilish, marketing, bunday masalalar bilan bosh qotirishdan foyda yo'q, kerak ham emas Men bu ikki yo'nalishning qaysi biri yaxshi, qaysi biri yomon, deb bahslashmoqchi emasman, menimcha, bunga hojat ham yo'q. Ayni bugungi kun rakursidan qarasak, g'arb futboli yutganini, ular bir necha yil odimlab ketganini ko'ramiz. Sabab? Sabab shuki, ular bizning uyimizga kelmadilar, biz ularnikiga bordik. Ya'ni, sobiq ittifoq parchalangach, deyarli butun futbol olami bir tizimda, bir mezonlar evaziga kun ko'rib bormoqda va o'sha mezonlar aynan g'arbnikidir. Chunki g'arb sobiq ittifoq tizimini qabul qilmadi, aksincha, biz g'arb mezonlarini qabul qilishga majbur bo'ldik. Bu vazifamizni juda qiyinlashtirib yubordi. Nega? 90-yillarda guyoki bir necha yillik futbol tarixiga, ajoyib o'tmish yulduzlariga ega bo'lsak-da, aslida klublar futboli noldan boshlanishi kerak edi, to'g'rimi? Chunki deyarli barcha jamoalar ijtimoiy asoslar ustiga qurilgan – xokimiyatlar, mahalliy federatsiyalar, nari borsa ilgari davlatniki bo'lib, faqat ijrochi rahbarlarga ega zavodlarning qaramog'ida edilar. Shunday davom etishi mumkinmi? Yo'q, albatta, chunki biz endi bozor iqtisodiyotidamiz, bu sharoitda millionlab mablag' talab qiladigan ijtimoiy ovunchoqning bo'lishi oson emas. Navbati bilan qachondir hammasi tugashi mumkin. Qarang, 90-yillarda ikkita ligamizda 40 ga yaqin klublarga ega edik, hozir esa qariyb yarmi yo'qolib ketdi. U deymiz, bu deymiz, asosiy nuqta, asosiy sabab, aynan mana shu erda: iqtisodiy mezonlar ustiga qurilayotgan jamiyatda qimmatbaho, lekin iqtisodiy mezonlarga ters bo'lgan qurulmaning mavjud bo'lishi qiyinligi emasmi? Aytmoqchimanki, endi, biz zamonaviy futbol rivojidan uzilib qolishni istamasak, iqtisodiy futbol yaratishga extiyoj sezamiz. Busiz iloji yo'q. Lekin shunda ham, boyagi savolni qaytaraman, zavodlarimiz gullab yashnab, homiylar ko'payib, iqtisodiyot bir muncha oshib, ana boring, klublarimiz xususiylashsa, g'arbga yaqinlasha olamizmi? Baribir, biz futbol klubchiligida ulardan yuz yil orqadamiz-ku, to'g'rimi? Mana shu erda, g'arbning ustunligi ravshanlashadi, o'tgan asr oxiridagi iqtisodiy muvozanatning o'zgarishi g'arb futboli bizniki orasidagi farqni yanada yiriklashtirib yuborgandi. Shunaqa holatga tushdikki, ijtimoiy yo'nalishda davom etish bizni boshi berk ko'chaga olib boradi, iqtisodiy poydevorlar yaratish uchun esa, inson ongini o'zgartirishdan tashqari, ularnikidan bir necha barobar ko'p harajatlarni taqozo qiladi. Tushuntiraman. Aytaylik, g'arbdagi ilk klublarning tarixini ko'ring. Masalan, ikki tadbirkor yoki futbolga qiziquvchi shaxs, cho'ntagidagi pulini o'rtaga tashlaydi, ijaraga ofis sotib olishadi, yon atrofdagi yaxshi o'yinchilardan bir jamoa tuzishadi. Jamoa qanaqadir kichik to'lov evaziga ligaga qo'shiladi. Muxlislar paydo bo'ladi. Ular ko'payadi. Qaysidir bosqichda pul tugashi mumkin, ammo ungacha yana futbol oldinga siljigan, demak kataroq cho'ntakka ega bo'lgan xaridor chiqishi qiyin emas. Ko'ryapsizmi, ularda «klubchilik» futbol bilan chambarchas bog'liq holda, uzviy rivojlanib bordi. Bugungi darajaga ham portlash orqali emas, uzviylik bilan, an'analar yordamida asta sekinlik bilan kirib keldi. Xo'sh, masalan endi biz xususiy klublarga asos solmoqchimiz. Noldan boshlab. Xuddi shu shaklda, siz va men qandaydir pulimizni o'rtaga tashlab, klub tuzishimiz, PFL da ishtirok etishga arzia topshirimizni tasavvur qila olasizmi?.. ... Davomi «TAFSILOT.UZ» saytida
— deya xabar beradi uff.uz nashri.