Tavsiya qilamiz:
UzBARCA.COM - FC Barcelona Muxlislar sayti !!!
" Real madrid " muxlislari sayti !!!
"FUTBOL TV " Yangiliklar !!
" Real madrid " muxlislari sayti !!!
"FUTBOL TV " Yangiliklar !!
Klassik futbol: Mashhur penaltilar va mohir ijrochilar
Bundan qariyb 125 yil avval, aniqrog'i 1891 yilda futbolda o'n bir metrlik jarima zarbasini o'ylab topgan irlandiyalik sportchi va tadbirkor Uilyam Makkram qanchalik tarixiy kashfiyotga qo'l urganini o'zi hech o'ylab ko'rganmikan? Jahon futbolida qanchadan-qancha penaltilar ko'kka sovurilganiyu, qanchasi millionlab muxlislarni baxtli insonlarga aylantirgani ustida hech bir odam bosh qotirmagan bo'lsa kerak. Futbol tarixida qancha penalti tepilganining aniq raqami yo'q. Biroq yirik musobaqalarda urilgan yoki xato tepilgan shunday penaltilar borki, ular tarixdan mustahkam joy olgan. Ulardan ayrimlarini hech bo'lmaganda ma'lum bir turnirning asosiy voqealari qatoridan o'rin egallagan, deyishimiz ham mumkin.
Quyida jahon chempionatlarida tepilgan eng mashhur penaltilar va taniqli ijrochilarni yodga olishga urinib ko'ramiz.
7-O'RIN. STYuART PIRS (Angliya). 1990 yilgi jahon chempionati, yarim final. Angliya – Germaniya 1:1 (3:4-p).
O'sha musobaqaga kelib inglizlarning yorqin avlodi etishib chiqqandi. Piter Shilton, Gari Lineker, Pol Gaskoyn, Devid Platt, Jon Barns... Murabbiy Ser Bobbi Robson qo'li ostida “sof britancha” futbol namoyish jamoaning yana bir yorqin vakili Germaniyaga qarshi o'tgan yarim finalda penaltini urolmagach, haqiqiy antiqahramonga aylandi. Keyinchalik terma jamoa a'zolari aytishlaricha, Styuart Pirs penaltini aniq bajarishiga o'zi hammadan ortiq ishongan ekan. Aslida o'sha seriyada Pirsdan tashqari taniqli yarim himoyachi Kris Uoddl ham xato qilgandi. Yarim finalda Germaniyadan uchralgan mag'lubiyatdan keyin inglizlarning afsonaviy futbolchisi Gari Lineker mashhur iborasini aytgan edi: ”Futbol shunday o'yinki, unda maydonda 22 ta futbolchi o'ynaydi, yakunda esa nemislar g'alaba qozonadi”. “Evro-96”da inglizlar chorak finalda Ispaniyaga qarshi o'yinda penaltilar seriyasiga ro'baro' kelishdi. Styuart Pirs o'zini olti yildan beri qiynab kelayotgan alamdan forig' bo'lish istagida zarbani tepishga ahd qildi va buni aniq ijro etdi. Uning penaltildan urgan golini o'ta junbushga kelgan holda nishonlagan holdagi tasviri esa butun dunyoni aylanib chiqdi.
6-O'RIN. FRANChESKO TOTTI (ITALIYa). 2006 yilgi jahon chempionati, nimchorak final. Italiya – Avstraliya 1:0.
30 yil deganda yana jahon chempionatiga amallab chiqsangu, tep-tekis joydagi shubhali penalti bilan musobaqani tark etsang rosa alam qilarkan. Gollandiyalik Gus Xiddinkning ajoyib terma jamoasi pley-offda Italiya termasi bilan tengma-teng kurashib turgan bir paytda, Fabio Grossoning aktyorlik mahoratiyu, hakamning ko'rish qobiliyatidagi “nuqson”lar voqealar jarayonini boshqa tarafga burib yubordi. Sovuqqon Franchesko Totti 93-daqiqada hadya etilgan penaltini tepishda adashmadi va jamoasini chorak finalga olib chiqdi. JCh-2006da bundan ham zo'r voqealar bo'ldi, lekin Avstraliya darvozasiga belgilangan o'sha penalti barchaning esida qoldi.
5-O'RIN. ZIKO (BRAZILIYa). 1986 yilgi jahon chempionati, chorak final. Braziliya – Frantsiya 1:1 (3:4-p).
Gvadalaxara shahrida dengiz sathidan ancha balandlikda, buning ustiga o'ta issiq haroratda o'tgan bu o'yin jahon futbolining durdonalaridan biri hisoblanadi. O'sha paytdagi ikki qit'a – Evropa va Amerikaning eng kuchli terma jamoalari o'rtasidagi bahs “finaldan oldingi final” maqomini olgan edi. Bellashuv Kareka va Platinining gollaridan so'ng durangga qarab borayotgan edi. Asosiy vaqtning tugashiga 20 daqiqa qolganida maydonga hammamiz uchun ma'lum va mashhur Ziko tushdi. “Oq Pele” to'pni bir uzatish bilan Brankoni darvozabon bilan yakkama-yakka vaziyatga chiqardi, uni esa jarima maydonchasida chalib yiqitishdi. Tabiiyki, penaltini tepish vazifasi Zikoga ishonib topshirildi. Butun Braziliya najot ko'zlari bilan qarab turgan zarbani Ziko to'g'ri darvozabonga qarab tepdi. Omad bir ketsa yomon bo'larkan. Braziliya o'yindan keyingi penaltilar seriyasini ham muvaffaqiyatsiz ado etib, musobaqani tark etdi. Zikoni esa hanuzgacha vatandoshlari o'sha mag'lubiyatning bosh sababchisi, deb ayblashadi.
4-O'RIN. ANDREAS BREME (Germaniya). 1990 yilgi jahon chempionati, final. Germaniya – Argentina 1:0.
Italiyadagi Jahon kubogi taqdirini birgina munozarali penalti hal qildi. Rudi Fyollerga nisbatan Gustavo Desotti tomonidan ishlatilgan fol uchun meksikalik hakam ikkilanib o'tirmasdan jarima zarbasini belgiladi. Shu paytgacha musobaqada “penaltichilik” qilib kelgan Lotar Matteus tepish huquqini Andreas Bremega qoldirdi. Germaniyalik himoyachining darvoza ustuni yonginasini nishonga olib yo'naltirgan to'pi darvoza to'riga borib tushdi. Afsonaviy Diego Maradona haligacha ushbu penalti yo'q joydan o'ylab topilgani va o'shanda jahon chempionligini Argentinadan tortib olishganini gapirishdan charchamaydi. Medallarni topshirish marosimidagi Don Diegoning ko'z yoshlariyu, Lotar Matteusning uni yupatishlari... O'yinni jonli efirda ko'rgan katta yoshli muxlislar xotirasida bularning hammasiga o'yin oxiridagi penalti sababchi bo'lgan, degan fikr muhrlanib qoldi.
3-O'RIN. YOXAN NESKENS (Gollandiya). 1974 yilgi jahon chempionati, final. Gollandiya –Germaniya 1:2.
Ushbu penalti belgilanguniga qadar gollandlarning maydonda namoyish etgan o'yinni total futbolning yuksak namunasi, deb bemalol aytishimiz mumkin. O'zingiz o'ylab ko'ring: gollandiyaliklar to'pni o'yinga kiritganidan so'ng bir-birlariga 17 ta uzatmani amalga oshirib, keyin uni jarima maydonchasiga kirishga intilgan Yoxan Kroyffga uzatishdi. U esa 11 metrlik jarima zarbasini ishlab oldi. “Uchar gollandlar”ning doimiy penaltichisi hisoblangan Yoxann Neskens odatiy tarzda to'pni bor kuchi bilan markazga qarab tepdi va jamoasini oldinga olib chiqdi – 1:0. Qiziq bir holat: shu golgacha maydon egalari – germaniyalik futbolchilardan birontasi hali to'pga tegishga ulgurmagan ham edi. Shunga qaramay, “nemis mashinasi” uchrashuvda o'z so'zini aytdi. Germaniya nafaqat hisobni tenglashtirdi, balki g'alaba to'pini ham kiritib, Mundial g'olibiga aylandi.
2-O'RIN. ZINEDDIN ZIDAN (Frantsiya). 2006 yilgi jahon chempionati, final. Frantsiya – Italiya 1:1 (3:5-p).
Frantsiyalik “to'p afsungari”ning chexoslovakiyalik yarim himoyachi Antonin Panenka uslubidagi penaltisi reytingimizdan joy oldi. Bu juda oddiy usul edi: tepuvchi to'pni ohistagina kuchsiz zarba bilan darvoza markaziga qarab yo'naltiradi, darvozabon esa, odatga ko'ra, chap yoki o'ng tarafga tashlanadi va to'pni qaytarishga ulgura olmaydi. “Evro-76”ning finalidagi penaltilar seriyasida Panenka xuddi shu yo'sinda gol urib, jamoasiga g'alabani olib bergan edi. Tan olib aytish kerak, anchagina tavakkal hisoblangan bu zarbani jahon chempionati finalida qo'llash – bu juda qaltis ish. Zidan esa bunga jazm etdi va uni qoyilmaqom tarzda uddaladi. Aslida, mashhur “panenkachilar”ning ro'yxati ancha uzun: Andrea Pirlo, Zlatan Ibrahimovich, Serxio Ramos, Franchesko Totti... Kim bilsin, Berlindagi finalda Zidan Materatstsiga kalla qo'ymaganida, butun dunyo futbol ahli hozir ko'proq uning ijrosidagi penaltini eslab yurgan bo'larmidi? Nima bo'lganida ham, o'sha uchrashuvda hakamlarga, ayniqsa, yon hakamlarga “omonlik tilagan” Zineddin Zidan ijrosidagi penalti reytingimizda ikkinchi o'rindan joy oldi.
1-O'RIN. ROBERTO BADJO (Italiya). 1994 yilgi jahon chempionati, final. Italiya – Braziliya 0:0 (2:3-p).
Mana 20 yildan ham oshdiki, futbolni sal bo'lsada tushungan odam tafakkurida bitta oddiy mantiq shakllanib qolgan: penalti – bu Roberto Badjo, Roberto Badjo – bu penalti. Buning esa sababi bor. AQShda ilk marta o'tkazilgan jahon chempionatining g'olibi Mundiallar tarixida birinchi marta o'yindan so'ng tepiladigan penaltilar seriyasida aniqlandi. Seriyada birinchi bo'lib Franko Barezi “qovun tushirdi”. Yaxshiyamki, Marsio Santos ham adashdi. Keyin hammasi risoladagidek ketayotuvdiyu, lekin Daniele Massaro zarbani noaniq bajardi, buning ustiga Dunga braziliyaliklarni hisobda oldinga olib chiqdi. Endi to'p yoniga Roberto Badjo yaqinlashdi. Undan keyin braziliyaliklardan Bebeto navbat poylab turardi, biroq ish ungacha etib bormadi. Italiyalik futbolchining tepgan to'pi darvoza ustidan o'tib ketdi. Jamoasini finalgacha bir o'zi elkasida olib chiqqan “sehrli tayoqcha” bir zumda qahramondan nafrat ramziga aylandi qoldi. Keyingi Mundialda frantsiyaliklarga qarshi o'yinda Roberto Badjo yana penaltilar seriyasida ishtirok etdi va... zarbani bexato bajardi. Shunda to'rt yillik alam unutilgandek bo'ldi. Axir futbol shunday o'yin: unda kimdir yutadi, kimdir mag'lubiyatga uchraydi. Roberto Badjo esa o'z hayotida ulkan g'alabasiga erishib bo'lgan. Uni Er kurrasidagi millionlab futbol muxlislari hanuzgacha qadrlashadi, sehrli o'yinlarini sog'inishadi. Statistik ma'lumotlarga ko'ra, R.Badjo Italiya milliy chempionatida tepgan penaltilaridan 86 foizini aniq bajargan va bu italiyalik futbolchilar orasida haligacha rekord natija bo'lib turibdi. Garchi Roberto Badjoning nomi xato tepilgan penalti tushunchasi bilan uyg'unlashib ketgan bo'lsa-da, futbolchi jahonning 20-asrdagi “orzular terma jamoasi”dan mustahkam joy egalladi. Nodir MIRHODIEV
— deya xabar beradi uff.uz nashri.
Quyida jahon chempionatlarida tepilgan eng mashhur penaltilar va taniqli ijrochilarni yodga olishga urinib ko'ramiz.
7-O'RIN. STYuART PIRS (Angliya). 1990 yilgi jahon chempionati, yarim final. Angliya – Germaniya 1:1 (3:4-p).
O'sha musobaqaga kelib inglizlarning yorqin avlodi etishib chiqqandi. Piter Shilton, Gari Lineker, Pol Gaskoyn, Devid Platt, Jon Barns... Murabbiy Ser Bobbi Robson qo'li ostida “sof britancha” futbol namoyish jamoaning yana bir yorqin vakili Germaniyaga qarshi o'tgan yarim finalda penaltini urolmagach, haqiqiy antiqahramonga aylandi. Keyinchalik terma jamoa a'zolari aytishlaricha, Styuart Pirs penaltini aniq bajarishiga o'zi hammadan ortiq ishongan ekan. Aslida o'sha seriyada Pirsdan tashqari taniqli yarim himoyachi Kris Uoddl ham xato qilgandi. Yarim finalda Germaniyadan uchralgan mag'lubiyatdan keyin inglizlarning afsonaviy futbolchisi Gari Lineker mashhur iborasini aytgan edi: ”Futbol shunday o'yinki, unda maydonda 22 ta futbolchi o'ynaydi, yakunda esa nemislar g'alaba qozonadi”. “Evro-96”da inglizlar chorak finalda Ispaniyaga qarshi o'yinda penaltilar seriyasiga ro'baro' kelishdi. Styuart Pirs o'zini olti yildan beri qiynab kelayotgan alamdan forig' bo'lish istagida zarbani tepishga ahd qildi va buni aniq ijro etdi. Uning penaltildan urgan golini o'ta junbushga kelgan holda nishonlagan holdagi tasviri esa butun dunyoni aylanib chiqdi.
6-O'RIN. FRANChESKO TOTTI (ITALIYa). 2006 yilgi jahon chempionati, nimchorak final. Italiya – Avstraliya 1:0.
30 yil deganda yana jahon chempionatiga amallab chiqsangu, tep-tekis joydagi shubhali penalti bilan musobaqani tark etsang rosa alam qilarkan. Gollandiyalik Gus Xiddinkning ajoyib terma jamoasi pley-offda Italiya termasi bilan tengma-teng kurashib turgan bir paytda, Fabio Grossoning aktyorlik mahoratiyu, hakamning ko'rish qobiliyatidagi “nuqson”lar voqealar jarayonini boshqa tarafga burib yubordi. Sovuqqon Franchesko Totti 93-daqiqada hadya etilgan penaltini tepishda adashmadi va jamoasini chorak finalga olib chiqdi. JCh-2006da bundan ham zo'r voqealar bo'ldi, lekin Avstraliya darvozasiga belgilangan o'sha penalti barchaning esida qoldi.
5-O'RIN. ZIKO (BRAZILIYa). 1986 yilgi jahon chempionati, chorak final. Braziliya – Frantsiya 1:1 (3:4-p).
Gvadalaxara shahrida dengiz sathidan ancha balandlikda, buning ustiga o'ta issiq haroratda o'tgan bu o'yin jahon futbolining durdonalaridan biri hisoblanadi. O'sha paytdagi ikki qit'a – Evropa va Amerikaning eng kuchli terma jamoalari o'rtasidagi bahs “finaldan oldingi final” maqomini olgan edi. Bellashuv Kareka va Platinining gollaridan so'ng durangga qarab borayotgan edi. Asosiy vaqtning tugashiga 20 daqiqa qolganida maydonga hammamiz uchun ma'lum va mashhur Ziko tushdi. “Oq Pele” to'pni bir uzatish bilan Brankoni darvozabon bilan yakkama-yakka vaziyatga chiqardi, uni esa jarima maydonchasida chalib yiqitishdi. Tabiiyki, penaltini tepish vazifasi Zikoga ishonib topshirildi. Butun Braziliya najot ko'zlari bilan qarab turgan zarbani Ziko to'g'ri darvozabonga qarab tepdi. Omad bir ketsa yomon bo'larkan. Braziliya o'yindan keyingi penaltilar seriyasini ham muvaffaqiyatsiz ado etib, musobaqani tark etdi. Zikoni esa hanuzgacha vatandoshlari o'sha mag'lubiyatning bosh sababchisi, deb ayblashadi.
4-O'RIN. ANDREAS BREME (Germaniya). 1990 yilgi jahon chempionati, final. Germaniya – Argentina 1:0.
Italiyadagi Jahon kubogi taqdirini birgina munozarali penalti hal qildi. Rudi Fyollerga nisbatan Gustavo Desotti tomonidan ishlatilgan fol uchun meksikalik hakam ikkilanib o'tirmasdan jarima zarbasini belgiladi. Shu paytgacha musobaqada “penaltichilik” qilib kelgan Lotar Matteus tepish huquqini Andreas Bremega qoldirdi. Germaniyalik himoyachining darvoza ustuni yonginasini nishonga olib yo'naltirgan to'pi darvoza to'riga borib tushdi. Afsonaviy Diego Maradona haligacha ushbu penalti yo'q joydan o'ylab topilgani va o'shanda jahon chempionligini Argentinadan tortib olishganini gapirishdan charchamaydi. Medallarni topshirish marosimidagi Don Diegoning ko'z yoshlariyu, Lotar Matteusning uni yupatishlari... O'yinni jonli efirda ko'rgan katta yoshli muxlislar xotirasida bularning hammasiga o'yin oxiridagi penalti sababchi bo'lgan, degan fikr muhrlanib qoldi.
3-O'RIN. YOXAN NESKENS (Gollandiya). 1974 yilgi jahon chempionati, final. Gollandiya –Germaniya 1:2.
Ushbu penalti belgilanguniga qadar gollandlarning maydonda namoyish etgan o'yinni total futbolning yuksak namunasi, deb bemalol aytishimiz mumkin. O'zingiz o'ylab ko'ring: gollandiyaliklar to'pni o'yinga kiritganidan so'ng bir-birlariga 17 ta uzatmani amalga oshirib, keyin uni jarima maydonchasiga kirishga intilgan Yoxan Kroyffga uzatishdi. U esa 11 metrlik jarima zarbasini ishlab oldi. “Uchar gollandlar”ning doimiy penaltichisi hisoblangan Yoxann Neskens odatiy tarzda to'pni bor kuchi bilan markazga qarab tepdi va jamoasini oldinga olib chiqdi – 1:0. Qiziq bir holat: shu golgacha maydon egalari – germaniyalik futbolchilardan birontasi hali to'pga tegishga ulgurmagan ham edi. Shunga qaramay, “nemis mashinasi” uchrashuvda o'z so'zini aytdi. Germaniya nafaqat hisobni tenglashtirdi, balki g'alaba to'pini ham kiritib, Mundial g'olibiga aylandi.
2-O'RIN. ZINEDDIN ZIDAN (Frantsiya). 2006 yilgi jahon chempionati, final. Frantsiya – Italiya 1:1 (3:5-p).
Frantsiyalik “to'p afsungari”ning chexoslovakiyalik yarim himoyachi Antonin Panenka uslubidagi penaltisi reytingimizdan joy oldi. Bu juda oddiy usul edi: tepuvchi to'pni ohistagina kuchsiz zarba bilan darvoza markaziga qarab yo'naltiradi, darvozabon esa, odatga ko'ra, chap yoki o'ng tarafga tashlanadi va to'pni qaytarishga ulgura olmaydi. “Evro-76”ning finalidagi penaltilar seriyasida Panenka xuddi shu yo'sinda gol urib, jamoasiga g'alabani olib bergan edi. Tan olib aytish kerak, anchagina tavakkal hisoblangan bu zarbani jahon chempionati finalida qo'llash – bu juda qaltis ish. Zidan esa bunga jazm etdi va uni qoyilmaqom tarzda uddaladi. Aslida, mashhur “panenkachilar”ning ro'yxati ancha uzun: Andrea Pirlo, Zlatan Ibrahimovich, Serxio Ramos, Franchesko Totti... Kim bilsin, Berlindagi finalda Zidan Materatstsiga kalla qo'ymaganida, butun dunyo futbol ahli hozir ko'proq uning ijrosidagi penaltini eslab yurgan bo'larmidi? Nima bo'lganida ham, o'sha uchrashuvda hakamlarga, ayniqsa, yon hakamlarga “omonlik tilagan” Zineddin Zidan ijrosidagi penalti reytingimizda ikkinchi o'rindan joy oldi.
1-O'RIN. ROBERTO BADJO (Italiya). 1994 yilgi jahon chempionati, final. Italiya – Braziliya 0:0 (2:3-p).
Mana 20 yildan ham oshdiki, futbolni sal bo'lsada tushungan odam tafakkurida bitta oddiy mantiq shakllanib qolgan: penalti – bu Roberto Badjo, Roberto Badjo – bu penalti. Buning esa sababi bor. AQShda ilk marta o'tkazilgan jahon chempionatining g'olibi Mundiallar tarixida birinchi marta o'yindan so'ng tepiladigan penaltilar seriyasida aniqlandi. Seriyada birinchi bo'lib Franko Barezi “qovun tushirdi”. Yaxshiyamki, Marsio Santos ham adashdi. Keyin hammasi risoladagidek ketayotuvdiyu, lekin Daniele Massaro zarbani noaniq bajardi, buning ustiga Dunga braziliyaliklarni hisobda oldinga olib chiqdi. Endi to'p yoniga Roberto Badjo yaqinlashdi. Undan keyin braziliyaliklardan Bebeto navbat poylab turardi, biroq ish ungacha etib bormadi. Italiyalik futbolchining tepgan to'pi darvoza ustidan o'tib ketdi. Jamoasini finalgacha bir o'zi elkasida olib chiqqan “sehrli tayoqcha” bir zumda qahramondan nafrat ramziga aylandi qoldi. Keyingi Mundialda frantsiyaliklarga qarshi o'yinda Roberto Badjo yana penaltilar seriyasida ishtirok etdi va... zarbani bexato bajardi. Shunda to'rt yillik alam unutilgandek bo'ldi. Axir futbol shunday o'yin: unda kimdir yutadi, kimdir mag'lubiyatga uchraydi. Roberto Badjo esa o'z hayotida ulkan g'alabasiga erishib bo'lgan. Uni Er kurrasidagi millionlab futbol muxlislari hanuzgacha qadrlashadi, sehrli o'yinlarini sog'inishadi. Statistik ma'lumotlarga ko'ra, R.Badjo Italiya milliy chempionatida tepgan penaltilaridan 86 foizini aniq bajargan va bu italiyalik futbolchilar orasida haligacha rekord natija bo'lib turibdi. Garchi Roberto Badjoning nomi xato tepilgan penalti tushunchasi bilan uyg'unlashib ketgan bo'lsa-da, futbolchi jahonning 20-asrdagi “orzular terma jamoasi”dan mustahkam joy egalladi. Nodir MIRHODIEV
— deya xabar beradi uff.uz nashri.
Bosh sahifaga
547