So'nggi paytlarda Xitoy klublari transfer bozorida faollik ko'rsatishmoqda. Natijada, bu o'lka chempionati Evropaning ko'zga ko'ringan futbolchilarini o'z safiga jalb etish orqali aholining futbolga bo'lgan qiziqishini kuchaytirmoqda. Ana shu sa'y-harakatlar samarasi o'laroq, bir qator xorijiy klublar ham o'zlarining «ko'rgazmali chiqishlari» uchun Xitoy maydonlarini tanlamoqdalar. Lekin futbolni almashtirishga qaratilgan chora-tadbirlarda ayrim juz'iy kamchiliklar ham yo'q emas.
Ko'pchilik muxlislarimizga Donetskning «Shaxtyor» klubidagi faoliyati orqali yaxshi tanish bo'lgan braziliyalik Luis Adriano endi Xitoy chempionatida to'p suradi. «Milan»ning zaxira o'rindig'ini isitishdan ko'ra, saviyasi pastroq jamoa­da bo'lsa ham to'p surishni afzal ko'rgan hujumchi uchun «Tszyansu Sunin» 14 million evro taklif qildi. Albatta, «Shaxtyor»ni tark etish chog'ida Adriano Sinisha Mixaylovichning ishonchiga mahtal bo'lib o'tirishni rejalashtirmagani aniq. Endi u «San-Siro»dagi bekorchilikdan ko'ra Osiyoda mo'may daromad qilishni afzal ko'rdi. Ha, har doim ham Evropaning transfer bozoriga yo'l topavermaydigan Xitoy o'zining ulkan sarmoyalarini yulduzlarni taklif etishga sarflamoqda. So'nggi paytlardagi yirik xaridlardan biri sifatida Braziliya chempionatining yulduzi Renato Augustoni ko'rsatish mumkin. «Beytszin Goan» klubi bu futbolchiga har mavsum uchun 6,5 million evro to'laydi.
Xitoydagi transfer faoliyatiga qisqacha umumiy baho beradigan bo'lsak, u bir tomonlama yo'nalishga ega. Ya'ni, faqat xorijdan taniqli futbolchilarni xarid qilish bilan band. Mahalliy futbolchilarni esa hatto qo'shni mamlakatlarda ham uchratmaysiz.
«Xitoy futboli o'z imkoniyatlarini cheklab qo'ygan. Ma'lum sabablarga ko'ra, bu erdagi o'yinchilar o'z mahoratini xorijda sinab ko'rish imkoniyatidan mahrumlar. Oqibatda, bebaho tajribaga ega bo'lish imkoniyatiga ega emaslar. Bu esa ularni shunday nochor ahvolga solib qo'ygan», - deydi hozirda «Xanchjou Grintaun» klubiga ustozlik qilayotgan Filipp Truse. Frantsiyalik taniqli mutaxassisning fikrlariga e'tibor bermaslikning iloji yo'q - Xitoyga kelishidan avval u qo'shni Yaponiyada uzoq vaqt faoliyat olib borgan. Bu ikki mamlakatning xalqaro arenalardagi natijalari esa barchaga ma'lum. Xitoy va Yaponiya futboli o'rtasidagi ulkan tafovutni oddiy bir fakt orqali tasavvur qilish mumkin: hozirda yaponiyalik futbolchilarning 7 nafari bundesligada, 2 nafari «A» seriyada va yana 2 nafari APLda to'p surishmoqda. «Lester» vakili Okazaki esa taniqli mutaxassislarning diqqat markazida turibdi. So'nggi qishki transfer mavsumida ham xitoyliklarning faollik ko'rsatishlariga shubha yo'q.
O'tgan yili ular Poulino, Tardelli, Usama Assaidilarni, yozda esa robino va Demba Bani o'z chempionatlariga olib kelishgandi. Ke­yingi nishon Jervinoga qaratilgan. Bu futbolchi BAAda to'p surishi mumkin edi. Biroq shohona qulayliklar bekamu-ko'st bo'lishi uchun talab qilingan vertolyot taqdim etilmagach, kelishuv barbod bo'ldi. Shuningdek, «Inter»da o'z o'rnini topa olmayotgan Cheyke Tiote bilan Freddi Guarinlar ham Xitoyga yo'l olishlari mumkin. TsSKA hujumchisi Seydu Dumbiyaga «Pekin Guoan»ning qiziqish bildirayotgani haqida Rossiya va Italiya matbuoti xabar bergandi. «Sampdoriya» vakili Eder yuqorida zikr etilgan «Tszyansu Sunin»ning taklifini rad etdi. Malumki, bu jamoa Adrianoni o'z tarkibiga qo'shib olgandi.
Shu o'rinda haqli savol tug'iladi: nisbatan past saviyadagi Xitoy chempionati qanday qilib taniqli yulduzlar roziligiga musharraf bo'lmoqda? Bu jumboqqa echim topish maqsadida Xitoy futbolining yaqin o'tmishiga nazar tashlaylik. Ma'lumki, 90-yillarda mamlakat futbolining tarixi klublar aktsiyalarining asosiy qismini o'z qo'liga olgan mahalliy mafiya qo'lida edi. U bilan yaqin aloqada bo'lgan ayrim siyosatchilar va amaldorlarning yaqinlari terma jamoa tarkibidan joy olgan edilar. Ana shu adolatsizlik va ma'nisiz o'yinlar tufayli stadionlar bo'shab qolgan, futbolga qiziqish deyarli so'ngandi. 1994 yilda XFF ikki diviziondan iborat (Tszya-A va Tszya-B) professional ligasini tashkil etdi. 2004 yilda Tszya-A Xitoy superligasi nomiga o'zgartirildi. Tashkiliy masalalarda hozir ham muammolar etarli bo'lsada, federatsiyaning to'g'ri yo'ldan borayotganini ta'kidlash joiz. Tashkilot prezidenti Si Tszi Pin birinchi navbatda, kriminal tuzilmalarga qarshi kurashga kirishdi, klublar asta-sekin xususiylashtirildi. Ularning sohiblari xususiy jamoaga egalik qilish nafaqat shon-shuhrat, balki katta daromad keltirishi ham mumkinligiga ishona boshladilar. Evropa va jahon miqyosidagi yulduzlarning tashrifi esa jamoalarga homiylik qilayotgan korxona va kompaniyalar nufuzini oshiradi. Xalqaro arenalarga yo'l olgan jamoa yangi homiylar e'tiborini tortishiga shubha yo'q.
2010 yilda mojarolar girdobida qolgan «Guanjou»ni xirid qilgan «Evergrand Grupp» kompaniyasi taniqli mutaxassislar (Marchello Lippi va Luis Felipe Skolari) yordamida nochor jamoani Osiyo grandi darajasiga ko'tardi. Natijada, u 2013 va 2015 yillarda OFK kubogi sohibiga aylandi.
Etiborli jihati shundaki, klublar daromadi unchalik katta emas. Ammo ular yulduzlarga fantastik shartnomalarni taklif etishmoqda. Masalan, Dide Drogba va Nikolya Anelkadek futbolchilarni o'z safida o'ynashga ko'ndira olgan «Shanxay Shenxua»ning yillik daromadi 2 million funtga teng. Bir qarashda, bu telbalikka o'xshaydi. Axir sohiblarning saxovati qachondir tugashi aniq-ku. Klublarning tez-tez qo'ldan-qo'lga o'tishining sababi ham shu.
«Jamoalarning ko'pchiligi - shaxsiy klublar. Ularning asosiy maqsadi o'z brendini butun dunyoga tanitish. Mana shu jihat ulardan olinadigan soliqlarni sal bo'lsada kamaytiradi», - deydi Beijing Anping Sports agentligining menejeri Ksin Ksin Kao. Albatta, bu borada Xitoy hukumatining pozitsiyasi muhim ahamiyat kasb etadi. Hozirda mamlakat FIFA reytingida 82-pog'onada bormoqda, JChda atigi bir marta, bundan 14 yil avval ishtirok etishgan.
Davomi InterFUTBOL gazetasi blogida.
— deya xabar beradi uff.uz nashri.