O'sha jahon chempionatida braziliyaliklarni beshinchi marta kubokka ega chiqishlariga ishonmaydigan odam juda kam hisoblanardi. Hattoki boshqa da'vogar terma jamoalarning muxlislari ham o'zlarining imkoniyatlarini past baholayotgan edilar. Bunga xaqiqatan ham hamma asosolar etarli edi. Faqatgina Frantsiya terma jamoasigina 1994 yilgi jaxon chempionati yo'llanmasidan mahrum bo'lganlaridayoq, alam aralash o'z uylarida chempion bo'lishlarini elon qilgan edilar. Biroq bu da'voni ba'zilar kulgu aralash qabul qilgandi. Oqibatda esa frantsuzlar yuz foizga xaq bo'lib chiqdilar.

Braziliya terma jamoasi bo'lsa xaqiqiy brazilcha uslubda o'ynashda davom etardi. Futbolda xali hamma narsa taktik hisob-kitoblarga asoslanib qolmaganligini termaning hamma a'zolari isbotlayotgan edilar. Ronaldo bo'lsa o'z sport formasining yuksak cho'qqisiga etgan edi. U maydonda shu qadar erkin harakat qilardiki, hujumchini to'xtatib qolishning iloji yo'qdek tuyulardi. Faqat yarim finaldagina Gollandiya bilan ish penaltilar seriyasigacha borib taqaldi. Asablar jangida ham g'olib chiqqan brazili-yalikpar uchun finalni engish hech gap emasdek tuyulgan bir vaqtda birdaniga hammasi o'zgarib ketdi…

Final o'yini boshlanishiga bir necha soat qolganida, Braziliya terma jamoasi joylashgan mehmonxona tinchligini talvasa aralash yangragan qichqiriq buzdi. Terma jamoaning hamma a'zolari yo'lakg ka yugurib chiqdilar. Ronaldoning xonasi to'g'risida turgan Edmundo jamoadoshlarini yordamga chaqirardi: «Tezroq kelinglar, Ronaldo xushidan ketdi». Shosha-pisha yugurib borganlaridan so'ng ayanchli holatning guvohi bo'ldilar. O'rtada Ronaldo qaltirab, xushidan ketib yotardi. Uning yuzi dokadek oqarib ketgan edi. Darhol «tez yordam» chaqirdilar. Uni olib ketganlaridan so'ng murabbiy shoshilinch o'yinchilarni yig'dida, finalda Ronaldo o'ynamasligini e'lon qildi va shunga qarab o'yinni tashkillashtirishini aytdi. Hamma shok xolatiga tushib qolgan edi. Biroq oradan biroz vaqt o'ggach Ronaldoning o'zi qaytib keldi va finalda o'ynashpigini aytdi. O'sha vaqtda uni hech kim o'yinga tushishdan qaytara olmas edi.

Brazipiya — Frantsiya o'yinida hali voqealardan bexabar bo'lgan muxlislar o'z suyuklilarini taniy olmayotgandilar. U to'p bipan ilgarigidek muomala qilolmas va hadeganda uni himoyachilarga oldirib qo'yar edi. O'yin oxiriga borib tablodagi hisob ayanchli 3:0 hisobini ko'rsatib turardi. O'sha kuni Braziliya terma jamoasi chuqur «nokdaun» holatida maydondan chiqib ketdi.

Ronaldodan asta sekinlik bilan omad keta boshladi. Omadsizlikning asosiy sabablari-dan biri davomiy tarzda boshlanib ketgan jarohatlar edi. «Inter» klubining ham ishlarini besh deb bo'lmas edi. Jamoa o'yini chiqmayotgani sababli qisqa vaqt ichida to'rt marta murabbiy almashishini boshidan kechirishga majbur bo'ldi. Yangi kelgan murabbiy Marchello Lippi bo'lsa Ronaldodan kamroq foydalanadigan jamoa tuzishini e'lon qildi.

Ronaldoning o'zi bo'lsa o'ng tizzasidagi jarohatini operatsiya qildirishdan bosh tortib o'ynashda davom etaverdi. 1998-99 yilgi mavsumda 19 marta maydonga tushgan hujumchi 14 ta gol urishga muvaffaq bo'ldi. Insonparvarlik loyihasida ish boshlagan yulduz qonli janglar borayotgan Kosovo o'lkasiga bordi. U erda Ronaldoning xavfsizligiga javob beruvchi harbiylar uchun bu tashrif haqiqiy bosh og'rig'i bo'ldi. Tankda o'tirishi lozim bo'lgan futbolchi, urushdan aziyat chekayotgan odamlarni ko'rganida, tashqariga chiqib, ular bilan suhbatlashadi.

Italiya kubogi finalida «Latsio» bilan kechgan uchrashuvga zaxiradan maydonga tushgan Ronaldoni butun stadion o'rnidan turib olqishladi. Shu vaqtga qadar davolanmasdan kelayotgan jarohat, nihoyat o'zi haqida eslatdi. Fernando Koutu xujumchini qo'pollik bilan tuxtatib qolganidan so'ng, o'yinni davom ettirgan Ronaldo, oradan 6 daqiqa vaqt o'tgach, to'p bilan yugurayotgan joyida to'satdan qattiq qichqirib yiqildi. Butun kameralar yulduz o'yinchiga qaratilgan va uning og'riqqa chiday olmay yig'layotganligini namoyish etayotgan edi.

Uzoq vaqt davom etgan davolanish jarayoni boshlanib ketdi. Ancha vaqt jaroxat bilan o'ynaganligi o'z oqibatini ko'rsatayotgan edi. Ronaldo shu qadar tushkin ahvolga tushib qoldiki, hatto futbolni tark etish to'g'risida o'ylay boshladi. Shunday kunlarning birida kechki vaqt kasalxona atrofi reportyorlardan biroz holi bo'lgan mahalda, uning oldiga Zayniddin Zidan keldi. O'z vaqtida dunyo fugbolida peshqadamlikka da'vogar bo'lib turgan insonlar shu tahlitda uchrashdilar. Biri futbol olamining bugungi yonib turgan yarqiroq yulduzi, ikkinchisi asta-sekin unutilib borayotgan kechagi yorqin xotiralar. Lekin ularning mushtarak jihatlari ham bor bo'lib, har ikkalasi ham yashil maydondan tashqarida insoniylik xislatini unutib qo'ymas edilar. Zayniddin kelajakdagi jamoadoshi va do'stining ko'nglini ko'tarib, unga omad tilab qo'ydi. Keyinchalik kasalxonadan chiqqanidan so'ng, Pele uni ko'rgani keldi va vatandoshini taslim bo'lmaslikka chaqirdi. Ko'rsatilayotgan hamdardlik va yordamlarga qaramasdan Ronaldoning kayfiyati har doim ham yaxshi bo'lmas edi. Uning tuzalish muddati ortga surilib turardi. Uzundan uzoq tuyulgan davolanish kunlarida o'yinchi yolg'iz qolib ketar va uning yolg'iz ovunchog'i 2000 yilda tug'ilgan o'g'li Ronald bo'lar edi. Navbatdagi muolajalardan biridan so'ng, o'yinchi bir oy mobaynida tushakka mixlanib qolishga majbur bo'ldi. Intervyu olgani kelgan jurnalistlarga siniq jilmayib qo'yardida, orqasidan «Taqdirda boridan qochib qutulib bo'lmaydi», derdi.

Bu orada Braziliya termasi 2002 yilda Yaponiya va Koreya yashil maydonlarida bo'ladigan jahon chempionati saralash bahslarida ishtirok etayotgan edi. Jamoada Ronaldoning o'rni bilindi desak o'ta yumshoq aytilgan bo'lardi. Saralash bosqichida Ronnisiz qolgan tetrakampionlar shu qadar dahshatli natija ko'rsatayotgan edilarki, oqibatda tarixda birinchi bor braziliyaliklar jahon chempionatidan «ofsayd» holatida qolib ketishi mumkin edi. Oxirgi o'yindagina yo'llanma masalasini hal qilgan jamoani, hech kim favorit sifatida ko'rmayotgandi. Biroq Ronaldo tuzalib safga qaytganidan so'ng…

Ronaldo nihoyat 2001-02 mavsum oxirida jarohatidan qutulib maydonga qaytdi. Uning birinchi o'yinidayoq ko'pchipik muxlislar sabrsizlik bilan mo''jiza kutayotgan edilar. Iste'dodli Ronaldo kutilayotgan o'yinni ortig'i bilan namoyish etib berdi. Boshqa o'yinchilar uchun jarohatdan so'ng forma tiklash uchun adaptatsiya muddati lozim bo'lar balki, lekin qahramonimiz kutib tura olmas edi. Jahon chempionati eshik qoqib kelardi va unda qatnashish huquqini qo'lga kiritish uchun ko'p narsani isbotlash talab qilinar edi. Garchi terma jamoa murabbiyi Felippe Skolari Ronaldo uchun jamoa eshiklari har qanday vaziyatda ham ochiq ekanligini aytgan bo'lsada, o'yinchi o'z qat'iyatini mustahkamlash uchun ham harakat qilayotgandi. Unga o'ziga bo'lgan ishonch zarur edi. Italiya chempionati so'nggi turlarida urayotgan har bir goli bo'lsa ana shu ishonchni borgan sari mustahkamlardi. Brazipiya terma jamoasi Ronaldo safga qaytganidan so'ng o'rtamiyonalar safidan, chempionlikka asosiy da'vogarlar safiga o'tdi. Jamoa o'sha nomni keragidan ortiq darajada ham isbotladi. Ronaldo bo'lsa to'rt yil oldingi voqealarni qo'rqinchli tushdek esdan chiqargisi kelgan misol harakat qilardi. Chempionatda o'tkazilgan sakkizta uchrashuvdan faqat bittasidagina u gol urmadi. Chorak finalda Belgiya darvozabonigina uning zarbalaridan omon qoldi. Lekin guruh bahslaridagi o'yinda u ham nasibasini olgan edi. Finalda Ronaldoning ikkita aniq zarbasidan so'ng pentakampionlarga aylangan futbolchilarni vatanlarida qahramonlarday kutib oldilar. Ronaldo o'sha lahzalarda eng baxtli onlarini boshidan kechirayotgan edi.

Italiyadagi himoyaviy o'yin, himoyachilarning keskinroq o'yinlari oqibatida jarohat olishdan bezib qolgan Ronaldo jamoasini o'zgartirishga qaror qildi. Uni «Real» o'z tarkibiga chaqirayotgan edi. Faoliyatini davom ettirish uchun bu juda qulay taklif edi va Ronaldo «galaktikos» tarkibiga qo'shilishga rozi bo'ldi. Bu erda u yangi yulduzlik davrini boshidan kechira boshladi. Tarkibida Karlos, Figu, Raul, Zidan bo'lgan jamoa Ronaldo kelgach bosh murabbiy Visente del Boske boshchiligida xar qanday raqibni dovdiratib qo'yadigan jamoaga aylandi.

Qatorasiga ikki yil yuqori saviyadagi o'yin ko'rsatgan Ronaldo, keyinchalik sport formasini yo'qota boshladi. Uning o'yin saviyasini pasayishida, «Real» da boshlanib ketgan seriyali murabbiylar almashinuvi ham sezilarli rol o'ynadi. Visente del Boskedan so'ng klubga boshchilik qilgan murabbiylar shu qadar tez o'z o'rnilarini yo'qotardilarki, xatto ba'zilari bilan tuzuk quruq tanishishga ham ulgura olmay qolishardi.

Natijada Ronaldo 2006 yilgi Germaniyada bo'lib o'ggan mundialga ortiqcha vazn bilan tashrif buyurdi. Uning jamoasi hamon favoritlar safida turardi. Biroq ular kutilgan o'yinni namoyish qila olmadilar va chorak finalda ularning yo'liga yana Frantsiya termasi to'g'anoq bo'ldi. Haddan ortiq darajada semirib ketgan Ronaldo ham o'sha chempionatda o'zining eng yomon o'yinlaridan birini namoyish etdi.

Ronaldoni Ispaniyada ham yaxshi bo'lmagan xabarlar kutib turardi. Yangi murabbiy Kapello braziliyalik uchun o'z o'yin sxemasida joy yo'qligini e'lon qildi. Ronaldo klubni tark etishga majbur bo'ldi. Bu vaqtda o'yinchining hizmatlariga Milan shahrining boshqa jamoasi «Milan» klubi qiziqayotgan edi. Italiya diyoriga qaytishga majbur bo'lgan hujumchi kutilganidan tezroq o'yinga kirishib ketdi va yaqindagina ketgan Shevchenkoning o'rnini bipdirmasligiga ishontira boshlagan bir davrda yana tizzasidan lat edi. Bu o'yinchi faoliyatidagi uchinchi og'ir jarohat edi. Jarohatni davolash uchun sakkiz oy vaqt lozim bo'lishi aniqlangach, ko'pchilik Ronnining maydonga qayta olmasligi haqida gapira boshladi. 2008 yil 30 iyunda «Milan» bilan shartnoma nixoyasiga etdi. «So'yloq tish» o'z faoliyati davomida ilk bor ozod agent maqomida ishsiz qoldi, uning maydonga qaytishi bo'lsa katga so'roq ostida turardi. Ronaldo bo'lsa toqat bilan o'z ustida ishlashda davom etar edi. Uning uchun hammasi tugagandek tuyulgan vaqtlarda ham u futbolga sodiq qoldi. Ronaldo shunchaki futbol bilan shug'ullanmas edi, u shu bilan yashardi.

2008 yilda Ronaldo vatanida unchalik mashhur bo'lmagan «Korintians» jamoasi bilan professional 1+1 tizimidagi shartnomasini imzoladi. Hammasini boshidan boshlash uchun qulay imkoniyat edi. 2010 yilda JARda o'tadigan Jahon chempionatiga Braziliya terma jamoasi  bosh murabbiyi Dunga Ronaldoni olib ketmadi. Bu Ronaldoning so'ngi umidining sarobga aytanishi edi. 2011 yilning fevralida Ronaldo o'z futbolchilik faoliyatini tugatganini e'lon qildi.

Maqolani birinchi qismini o'qish uchun bu erga bosing

Zafar Qosimov maqolasi.

«Chempion» gazetasining 20-soni.

Manba: koptok.uz