Shvetsiyada Nobel haftaligi boshlandi. Aynan shu tufayli saytimiz materiallarida eng nufuzli deb hisoblangan ilf-fan mukofoti bilan bog'liq yorqin hodisalarni kuzating.

1947 yilda tibbiyot va fiziologiya sohasida Nobel mukofotiga sazovor bo'lgan Gerti va Karl Kori

Har yili oktyabr oyining boshida Stokgolm (Shvetsiya) va Oslo (Norvegiya) da Nobel haftaligi bo'lib o'tadi, unda fizika, ximiya, fiziologiya va tibbiyot, adabiyot, iqtisodiyot bo'yicha mukofot va tinchlik mukofoti laureatlari e'lon qilinadi.

Mukofotga qanday qilib ta'sis solingan

Alfred Nobel, 1896 yil

Fizika, ximiya, tibbiyot va fiziologiya, adabiyot mukofotlari, shuningdek tinchlik bo'yicha mukofot kashfiyotchi va sanoatshunos Alfred Bernxard Nobel (1883-1896) tomonidan ta'sis etilgan. 1895 yilda A.Nobel ko'rsatma ishlab chiqdi, unga ko'ra, kashfiyotchining mablag'idan kelib tushgan daromad har yili beshta teng qismlarga bo'linishi va mukofot tarzida taqsimlanishi lozim. 1900 yilda Stokgolmda tashkilotning ma'muriy organi - Nobel fondi tashkil etildi. O'sha vaqtda fond hajmi 31 mln shved kronini tashkil etgan. Mukofotlar esa 1901 yildan beri taqdim etib kelinmoqda. 1968 yilda Shvetsiya Davlat banki o'zining 300 yilligiga bag'ishlab, Alfred Nobel xotirasini yodga olgan holda, iqtisodiyot bo'yicha mukofotga asos soldi. U 1969 yildan beri Nobel mukofoti bilan birgalikda, bir xil shartlar asosida taqdim etiladi, biroq pullar Davlat banki tomonidan ajratiladi.

Gerti va Karl Kori, 1947 yilda medetsina va fiziologiya sohasida Nobel mukofoti sovrindorlari

Moddiy qismdan tashqari (2015 yilda - 8 mln shved kron; taxminan 950 ming AQSh dollari) mukofot laureatiga diplom va oltin medal ham taqdim etiladi. Medalarning old tomoni (averse)da Alfred Nobel(tinchlik va iqtisodiyot bo'yicha mukofotlarda suratda biroz farq bor) portreti tushirilgan. Medalning orqa tomoni (reverse) dagi suratlar har bir mukofot uchun individual.

Per Kyuri va Mariya Sklodovskaya-Kyuri, 1896 yil

Mukofotga loyiq deb topish qoidalari

Har bir mukofot uchdan ortiq bo'lmagan shaxslarga taqdim etilishi mumkin. Agar bitta kashfiyot uchun ikki yoki uch laureat taqdirlansa, u holda mukofot mablag'i teng taqsimlanadi. Qoidaga ko'ra, mukofot bir shaxsga bir marotaba beriladi. Laureatni mukofotdan mahrum qilish imkoni yo'q.

Biolog va patolog Ilya Mechnikov

Mukofot taqdim etilmagan hollar ham bo'lgan, chunki unga mos nomzod topilmagan (masalan, Birinchi va Ikkinchi jahon urushi yillarida nomzodlar soni kam bo'lgan, shuning uchun ham tanlash qiyin kechgan).

Nomzodlarni taqdim etish jarayoni sentyabrda boshlanadi va keyingi yilning 31 yanvarida yakunlanadi. Qoida bo'yicha, nomzodlar nomi 50 yilgacha oshkor qilinmaydi, biroq ko'p hollarda nomzodni ilgari surgan tashkilotlar ma'lumotni o'zlari taqdim etadilar.

Albert Eynshteyn

Laureatlarga mukofotlarni taqdim etish 10 dekabr (Alfred Nobelning vafot etgan kuni)da dekabr oyi Nobel haftaligi doirasida Stokgolm va Osloda bo'lib o'tadi. Tinchlik bo'yicha mukofot Osloda Norvegiya qirolining ishtirokida Norvegiya Nobel mukofoti qo'mitasi raisi tomonidan topshiriladi. 1990 yildan beri taqdirlash marosimi Norvegiya potaytaxti merining qarorgohida bo'lib o'tyapti. Marosimda laureat so'zga chiqadi.

Mariya Kyuri qizi Iren Jolio-Kyuri bilan, 1927 yil

Qolgan mukofotlarni Stokgolmda Shvetsiya qiroli topshiradi. 1926 yildan boshlab bayramona marosim Stokgolm Kontsert zalida bo'lib o'tmoqda. Mukofot topshirilishi arafasida laureat ma'ruza o'qiydi. Agar laureat mukofotni uning nomi e'lon qilinganidan bir yil o'tguniga qadar olmasa, pul fond qaramog'ida qoladi.