O'zbekiston olimpiya terma jamoasi o'z oldiga qo'yilgan vazifani bajara olmadi. Bunga sabab qilib turli omillar ko'rsatildi. Musobaqa boshlanishi arafasida bosh murabbiyning almashtirilishidan tortib, uning to'g'ri taktika belgilamasligi-yu, tarkibni noto'g'ri tanalashigacha. Lekin men muvaffaqiyatsizlikning kalitini faqat shu turnirdan emas, ancha avvalroqdan izlagan bo'lardim.
O'zbekiston futbol federatsiyasi qoshida Terma jamoalar markazi tashkil etilgan va bu tashkilotning asosiy vazifasi barcha terma jamoalarga sharoit yaratib berish va ularning xalqaro musobaqalardagi ijobiy natijalarga erishish uchun zamin yaratish. Buning uchun markazda nafaqat yaqinda bo'ladigan turnirga reja, balki uzoqni ko'zlaydigan strategiya ham bo'lishi lozim. Birgina milliy terma jamoani oladigan bo'lsak, Jahon chempionati saralash bahlarida hali biror martta ham bitta mutaxassisga oxirigacha imkon berilmagan.
JCh saralashida ilk martta 1997 yildan boshlab ishtirok etganmiz va o'shanda terma jamoa bosh murabbiyi Rustam Mirsodiqov edi. Lekin Toshkentda Janubiy Koreya termasiga 1:5 hisobida engilganimizdan so'ng, terma jamoa o'sha paytda “Paxtakor” bosh murabbiyi bo'lib ishlayotgan braziliyalik Vega da Silvaga ishonib topshirildi. Osiyo o'yinlaridagi Erondan 0:4 hisobidagi mag'lubiyatdan co'ng unga ham chiqish eshiklari ko'rsatildi.
2001 yilgi saralashni rossiyalik mutaxassis Vladimir Salkov qo'l ostida boshladik. Biroq Ummonda 1-bo'limdan so'ng 2:0 hisobida oldinda borayotib, 2-bo'limda o'z darvozamizdan 4 ta gol o'tkazib yuborganimizdan so'ng uning ham saviyasi ma'lum bo'ldi va saralashdagi so'nggi uchrashuvga jamoani qozog'istonlik mutaxassis Leonid Ostroushko tayyorladi. 2004 yilgi saralash Ravshan Haydarov rahbarligida boshlandi. Keyin uni germaniyalik mutaxassis Yurgen Gyode almashtirdi. Janubiy Koreyaga safarda mag'lub bo'lib Toshkentda yuta olmaganimizdan so'ng, terma yana Haydarov boshqaruviga o'tdi. Ko'p o'tmay, endi angliyalik Robert Xofton milliy terma jamoa bosh murabbiyligini o'z qo'liga oldi va pley-off bosqichigacha olib chiqdi. Biroq Bahrayn bilan bo'lib o'tgan o'sha mash'um 3 o'yindan so'ng u yana o'z yurtiga qaytib ketdi.
2007 yilgi saralashga jamoamizni Rauf Ineleev tayyorladi. Saudiya Arabistoni (0:4), Qatar (0:3) va Avstraliya (0:1) termalaridan qabul qilingan ketma-ket mag'lubiyatlardan so'ng, u o'z vazifaidan ozod qilindi va qolgan o'yinlarda Mirjalol Qosimov rahbarlik qildi. Osiyo kubogi-2011 saralash doirasida BAA ga Toshkentda yutqazganimizdan so'ng, endi Vadim Abramov bosh murabbiy etib tayinlandi. 2014 yilgi JCh saralash so'nggi bosqichini Toshkentda Eronga qarshi mag'lubiyat (0:1) bilan boshlaganimizdan so'ng, termaga yana Mirjalol Qosimov qaytarildi.
Endi olimpiyachilarmizga to'xtalamiz. Ma'lumki, Qatarda o'tayotgan va Rio olimpiyadasi yo'llanmasini beradigan Osiyo chempionatida terma jamoamiz safida 1993-1996 yillarda tavallud topgan futbolchilar ishtirok etishdi. Endi bu jamoalarni boshqargan murabbiylar faoliyatiga nazar solamiz. 1993 yilda tug'ilgan o'smir terma jamoamiz ilk marta 2011 yil fevral oyida tashkil etilgan va unga Ahmadjon Musaev bosh murabbiy etib tayinlangan. Bu jamoa Osiyo va Jahon chempionatlari ishtirokchisiga aylangan. 2014 yil yanvar oyida 22 yoshgacha bo'lgan yoshlar o'rtasida Osiyo chempionati o'tkazilishi belgilangan va bu jamoa negizini bo'lajak olimpiyachilar, ya'ni 1993 yilda tug'ilgan futbolchilar tashkil etishi belgilangan. Biroq O'zbekiston (U-22) bosh murabbiyi musobaqa boshlanishiga 1 oy (!) qolganda tasdiqlangan. Shuhrat Maqsudov o'ziga notanish jamoani Ummonga olib borgan. Natija esa qoniqarsiz yakun topgan. Lekin Maqsudov olimpiya terma jamoasi bosh murabbiy bo'lganligi sabab, unga jamoani Rio sari tayyorlash vazifasi yuklatilgan.
2015 yil fevral oyida Tailandda bo'lib o'tgan Qirol kubogi turniri Maqsudovning bosh murabbiylik faoliyatiga chek qo'ydi. Janubiy Koreya termasi bilan o'yinda futbolchilarimiz quyushqondan chiqishdi. Toxir Shamsiddinov qo'l jangi, Jaloliddin Masharipov esa karate mashqlarini futbolga tadbiq qilishdi. Natijada O'FF yosh futbolchilar hatti-harakati uchun Koreya futbol federatsiyasidan rasman uzr so'rashga majbur bo'ldi. Toshkentga qaytilgach, Maqsudov vazifasidan ozod etildi, Shamsiddinov 1 yilga futboldan chetlatildi. Olimpiya terma jamoasiga Baxtiyor Ashurmatov bosh murabbiy etib tayinlandi. Bangladeshda boshlanadigan Osiyo chempionati saralashiga esa 1 oygina vaqt qolgandi.
Olimpiyachilar saralashni ham ko'ngildagidek o'tkaza olishmadi. Guruhda 2-o'rinni egallashdi va taqdirmiz boshqa jamoalarga bog'liq bo'lib qoldi. Shukrki, Qirg'iziston va Iordaniya olimpiyachilari ko'magida final bosqichiga yo'l oldik.
O'tgan yilning 23 iyun kuni O'FF da terma jamoalar faoliyatiga bag'ishlangan katta yig'ilish bo'ldi. Uning yakuniga ko'ra Samvel Babayan milliy, Viktor Jalilov esa olimpiya terma jamoasiga bosh murabbiy etib tayinlandilar. Babayanga Ravshan Haydarov, Jalilovga esa Dilshod Nuraliev yordam beradigan bo'ldilar. Viktor Jalilov boshqaruvida olimpiyachilar iyul oyida 4 ta o'rtoqlik uchrashuvida maydonga tushdilar (“Paxtakor” – 0:1, “Mash'al” – 3:0, milliy terma jamoa 1:1, 0:2). Avgust oyida Slovakiyada o'rtoqlik maqomiga ega turnir o'tkazildi va olimpiyachilarni u erga Jalilov emas, Nuraliev olib ketdi. Babayan bu xolatni Viktor Romanovich hozir milliy termaga zarurligi, Osiyo chempionatigacha hali vaqt borligi va unga munosib tayyorgarlik ko'rish uchun fursat etarli deb izohladi.
27 noyabr kuni esa olimpiya terma jamoasi murabbiylar shtabida yana o'zgarish yuz berdi. Babayan bosh murabbiy, Jalilov uning yordamchisi bo'ldi. Nuraliev esa bu shtabga kiritilmadi. Rio olimpiadasi yo'llanmasi beriladigan Osiyo chempionati boshlanishiga esa bir yarim oy vaqt qolgan edi xolos...
1994-95 yillarda tug'ilgan futbolchilardan tashkil topgan terma jamoalar ham bevosita Aleksey Evstafeev boshchiligida tuzilgan edi. 1995 yil ham keyin “qo'lma-qo'l” bo'lib ketdi: Lushan, Haydarov. 1996 yilgi shogirdlarini Osiyo chempioni qila olgan Nuralievning taqdiriga esa yuqorida to'xtaldik.
Qatarda qatnashgan olimpiyachilarimiz eng kuchli futbolchilardan tashkil topgan edi: 1993, 1994 va 1995 yilda tug'ilganlar JCh da chorak finallarida, 1996 yilda tug'ilganlar Osiyo chempioni hamda JCh nimchorak final ishtirokchisi bo'lishganda. Ular orasida eng saralari to'planib, olimpiya terma jamoasi tashkil etilgandi. Bu iste'dodlar esa Osiyo chempionati guruh bosqichidan chiqa olishmadi. Afsuski, murabbiylar qo'nimsizligi bu jamoani parokanda qildi. Demak, olimpiyachilarimizni hal qiluvchi bosqichgacha tayyorlagan murabbiylar: Musaev, Evstafeev-Lushan-Haydarov-Maqsudov-Ashurmatov-Jalilov-Nuraliev-Babayan. Har biri o'ziga xos ish uslubi, futbolni tushunishi, taktik bilimi va o'z tarkibi bilan. Bunday vaziyatda natija kimdan so'raladi?
Terma jamoalar markazi yirik turnirlarga strategiya asosida tayyorgarlik ko'rmasligi deganda men ana shu xolatlarni nazarda tutgan edim. Lekin hali ham kech emas. 2020 yilgi Olimpiada asosini 1997-1998 yillarda tug'ilgan futbolchilar tashkil etadi. Hozir 1997 yillarga Jasur Abduraimov, 1998 yillarga Timur Olimxo'jaev ustozlik qilishmoqda. Lekin ularning ikkovi ham olimpiya terma jamoasi bosh murabbiy bo'ladi deyish katta so'roq ostida. Sababi, ular hali katta futbolda ishlashmagan, bunday turnirlarda esa tajriba muhim o'rin tutadi.
Shu bois, hozirdanoq katta futbolda tajriba orttirgan va Osiyo futbolini yaxshi biladigan mutaxasislardan biri bilan shartnoma tuzish kerak. Bundaylar qatoriga men Rauf Ineleev, Mirjalol Qosimov, Vadim Abramov, Islom Ahmedov, Igor Shkvirin, Azamat Abduraimov, Andrey Fyodorov, Murod Ismoilov, Sergey Lushanlarni qo'shgan bo'lardim. Ular hozirdanoq bosh murabbiy bo'lishlari shart emas. Abduraimov va Olimxo'jaev o'z shogirdlarini qit'a chempionati, agar omad kelsa, Jahon chempionatiga o'zlari tayyorlasin. Lekin yuqorida nomlari sanalgan murabbiylardan birortasi olimpiya terma jamoai muvofiqlashtiruvchisi bo'lishi lozim. Ya'ni ular asosiy ishlaridan ajralmagan xolda bulajak olimpiyachilar yig'inlarini, yirik xalqaro turnirlardagi ishtiroklarini kuzatib borishsin va nomzodlarni saralab borishsin. O'smirlar va yoshlar o'rtasida Jahon chempionati nihoyasiga etishi bilan, muvofiqlashtiruvchi endi bosh murabbiy, oldingi bosh murabbiy esa uning yordamchisi bo'lishi maqsadga muvofiq. Ana shunda murabbiylar qo'nimsizligiga barham beriladi, jamoaga begona emas, o'yinchilar imkoniyatini yaxshi biladigan mutaxassis tayinlanadi. O'smirlar bilan ishlab kelgan murabbiyda esa katta futbolda ishlash imkoniyati paydo bo'ladi.  
Yana Qatardagi muvaffaqiyatsizlikka to'xtalsak, ko'pchilik Babayanni “ikkita kemani” boshqarayotgani uchun tanqid qildi. Shaxsan men bunda muammo ko'rmayapman. Faqat tayinlanuv jarayoni teskari bo'lishi lozim. Ya'ni o'smirlar, yoshlar, olimpiyachilar bilan ishlab kelgan mutaxassis milliy terma jamoani boshqarsa, bunda futbol yutadi. Milliy terma jamoa bosh murabbiyi bir yarim oy qolganda olimpiyachilarni ham qabul qilib olishi va ularning avvalgi murabbiylarini o'z shtabiga kiritmasligi esa noto'g'ri yo'l ekanini Qatardagi musobaqa yaqqol ko'rsatdi.
Osiyo futbolida ishni yoshlar bilan boshlab, ular bilan milliy terma jamoasi darajasigacha borgan murabbiylar talaygina. Frantsiyalik Filipp Trusse Yaponiya futbol federatsiyasi bilan 1998 yilgi Jahon chempionatidan keyin shartnoma imzolagan va ishni aynan yoshlar termasidan boshlagan. Yaponiya yoshlari 1999 yil Nigeriyada o'tkazilgan Jahon chempionati finaligacha etib borganlar va kumush medal sohibi bo'lganlar. 2000 yilgi Osiyo Kubogida Trusse endi milliy terma asosini tashkil qilgan o'z shogirdlari bilan chempionlikka erishgan. 2001 yil Konfederatsiyalar Kubogida finalgacha etib borgan, 2002 yilgi Jahon chempionatida esa o'z tarixida ilk bor nimchorak final yo'llanmasini qo'lga kiritgan. BAA lik Maxdi Alini ham shu safga qo'shish mumkin. U shogirdlari bilan o'smirlar terma jamoaidan milliy terma jamoa bosh murabbiyligigacha etib bordi. London olimpiadasi ishtirokchisiga aylandi, Osiyo Kubogi-2015 da bronza medali sohibi bo'ldi.
Olimpiyachilarimiz tarkibi haqida ham ko'p gapirildi. Bu borada mening fikrim quyidagicha: murabbiy o'ziga dushman emas va u o'zi eng yaxshi deb hisoblaganlarni Qatarga olib ketgan. Boshlang'ich tarkib va o'yinchilarni o'z pozitsiyasiga tushirmagani alohida mavzu. Lekin Rustam Ashurmatov, Bobur Davlatov, Diyor Turopov, Abbos Maxctaliev, Mirjamol Qosimov, Jahongir Abdumo'minov va Zabixullo O'rinboev singari iqtidorlarni olib ketilmagani men uchun tushunarsiz bo'ldi... Abror IMOMXO'JAEV,
“News ARENA” gazetasining 4-(76) sonidan olindi.
 
   

— deya xabar beradi uff.uz nashri.