Murabbiy tanlash ancha nozik masala. Ayrim jamoalar aynan shu jihatdan qiynalishlari ham bor gap. Ya'ni murabbiylar qo'nimsizligi tufayli yaxshi natijalarga erisholmaydilar. Agar terma jamoalarga nazar tashlasak, bu holat yaqqolroq namoyon bo'ladi. Zero, muayyan bir o'yindagi salbiy natijaning o'zi murabbiyning iste'fosiga olib kelishi mumkin. Shuning barobarida terma jamoada uzoq muddatdan buyon barqaror ish yuritayotganlari bilan maqtanishga haqli mutaxassislar ham bor, albatta. Demak, Evropa milliy jamoalari bosh murabbiylari orasida bu borada eng yaxshi ko'rsatkichga ega bo'lib turgan 10 nafar etakchini alohida e'tirof etamiz.
1-o'rin. Yoaxim Lyov (Germaniya termasi) — 9 yilu 8 oy
O'tgan yilning noyabr oyigacha Evropa termalari murabbiylari orasida amaldagi bosh «uzoq umr ko'ruvchi» Morten Olsen edi. Daniya milliy jamoasini 15 yil davomida boshqargan 66 yoshli mutaxassis Evro-2016 saralashining o'tish o'yinlarida shvedlarga imkoniyat boy berilgach, iste'foga chiqdi. Natijada bundestim ustozi Yoaxim Lyov amaldagi hamkasblari orasida rekordchiga aylandi. U 2004 yiliyoq Germaniya termasi murabbiylar shtabiga kirgandi -  Yurgen Klinsmann assistenti sifatida. JCh-2006dan so'ng esa, bevosita bosh murabbiy rolini bajara boshladi. Asosiysi, Lyov uzoq muddatli reja asosida ishlab, nemislarni ulkan yutuqlar sari etakladi. Yoaxim loyihasi 2014 yilga kelib, bosh samarasini berdi - bundestim nihoyat, yana jahon futboli tojini kiydi. Aslida Lyov allaqachon qaysidir top-klub boshqaruvini qo'lga olishi mumkin edi, biroq u hamon terma jamoa murabbiyining nisbatan xoliroq ish grafikini ma'qul ko'rmoqda, chog'i.
2-o'rin. Visente del Boske (Ispaniya termasi) — 7 yilu 8 oy
«Real»ning sobiq ustozi Ispaniya termasida 2008 yili ish boshladi. O'shanda u «Qizil furiya»ni Evropa chempionati taxtiga olib chiqqan qariya Luis Aragones o'rnini egallagandi. Del Boske keyinchalik yaxshi yo'lga qo'yilgan tizimni buzmasdan, unga ba'zi yangi jihatlarni tatbiq etish uddasidan chiqdi. Shu tariqa ispan futbolining oltin davrini ancha uzaytirdi. Boshqacha aytganda, «Janob kartoshka» (murabbiyning laqabi) JCh-2010 va Evro-2012da yakuniy g'alabani ta'minladi. To'g'ri, Braziliyadagi mundialda oxirgi yillarning tengsiz terma jamoasi mutlaqo muvaffaqiyatsizlikka yuz tutib, hattoki, guruh bosqichidan ham o'tolmadi. Shunga qaramay, mamlakat futboli rahbariyati del Boskega ishonishda davom etdi. Endi Evro-2016 uning uchun terma jamoa bilan xayrlashuv onlariga aylanadi. 65 yoshli tajribali mutaxassis tabiiyki, «Qizil furiya»dagi uzoq va samarali faoliyatiga chiroyli nuqta qo'yishga urinib ko'radi. Buning uchun uning ixtiyorida yaxshigina tarkib mavjud.
3-o'rin. Erik Xamren (Shvetsiya termasi) — 6 yilu 4 oy
Skandinavlar tabiatan keskin harakatlanishni uncha yoqlamaydilar, shunday ekan, Xamrenning 6,5 yildan buyon Shvetsiya milliy jamoasi boshqaruvida ishlayotganida ajablanarli tomoni yo'q. Vaholanki, shvedlar ushbu murabbiy rahnamoligida Evro-2012 final raundiga chiqqan bo'lsalarda, guruhda Angliya, Frantsiya va Ukraina termalaridan so'ng 4-o'rinda qolishdi. Keyin JCh-2014 saralashi o'tish bahslarida portugaliyaliklardan engilishdi. Qolaversa, Xamren shogirdlari Evro-2016 saralashida ham uncha yorqin o'ynolmadilar va faqat Zlatan Ibragimovichning individual iqtidori evaziga «pley-off»da  Daniya termasidan ustun kelib, Frantsiya-2016 yo'llanmasini qo'lga kiritishdi. Agar «PSJ» hujumchisi o'sha o'yinlarda 3ta gol urmaganida, balki Erik Xamren ishdan ayrilarmidi...?
4-o'rin. Koldo Alvares (Andorra termasi) — 6 yilu 1 oy
45 yoshli murabbiy kamtarin jamoani 2010 yildan buyon boshqarmoqda. U bungacha andorraliklar darvozasini turli darajadagi 78ta o'yinda qo'riqlagan. Qizig'i, Koldoda klubga ustozlik qilish bo'yicha tajribasi yo'q. Ammo u futbolchilik faoliyati davom etayotgan vaqtdayoq mamlakat o'smirlar va yoshlar terma jamoalari murabbiyi sifatida ishlagan. Albatta, milliy terma darajasiga o'tishi bilan boshqa vakolatlarini topshirdi. Aytgancha, andorraliklar Alvares rahbarligidagi 3ta saralash davrida loaqal bir ochko ham ololmadilar, lekin Evro-2016 kvalifikatsiyasida naq 4ta gol urishdi. Xususan, Belgiya va Uels termalari darvozasini nishonga olishdi. Ishoning, Andorra jamoasi uchun shu ham bitta natija.
5-o'rin. Lyuk Xolts (Lyuksemburg termasi) — 5 yilu 7 oy
46 yoshli Xolts ham o'z mamlakati milliy jamoasi bosh murabbiyi lavozimiga aynan 2010 yili tayinlandi. Sobiq futbolchi Lyuksemburg termasi sharafini 55ta o'yinda himoya qilib, 1ta gol ham urgan. Butsalarini mixga ilgach, avvaliga «Ettsella» klubida o'ynovchi-murabbiy sifatida malaka oshirdi, keyin yoshlar termasiga ustozlik qildi. Muhimi, Lyuk mamlakatning bosh jamoasi bilan ham ba'zi yutuqlarga erishdi. Deylik, lyuksemburgliklar Evro-2012 saralashida Albaniya termasini engishdi va Belarus jamoasi bilan bahsda durang qayd etishdi. JCh-2014 kvalifikatsiyasida esa natijalar salmog'i yanada oshdi: 1ta g'alaba (Sh. Irlandiya termasi ustidan) va 3ta durang (yana o'sha Sh. Irlandiya va Ozarbayjon termalari bilan). Evro-2016 saralashiga kelsak, Xolts jamoasi 4 ochko olib, guruhda Makedoniya termasini ortda qoldirdi. 4 ochkoning 3tasi makedoniyaliklardan, yana biri belaruslardan tortib olindi. Xullas, samara chakki emas. Zero, Lyuksemburg termasidan bundan ortig'ini talab qilish qiyin.
6-o'rin. Lars Lagerbak (Islandiya termasi) — 4 yilu 5 oy
Shved mutaxassisi Islandiya termasini «sensatsion» tarzda Evro-2016 final bosqichiga olib chiqdi. Tajribali Lagerbak islandlar uchun tarixiy zafarni qayd etish uchun 4 yildan ko'proq vaqt sarfladi. Aslida shimolliklar Lagerbak boshqaru-vida JCh-2014ga ham borishlari hech gap emasdi. O'shanda shved mutaxassisi tayyorlagan jamoa 10ta o'yin-ning 5tasini  o'z foydasiga hal qilib, guruhda Shveytsariya termasidan so'ng ikkinchi bo'lgandi. Biroq o'tish bahslarida Xorvatiya milliychilariga yo'l bo'shatishdan o'zga chora topolmadi. Mana, islandlar Frantsiya mezbonlik qiluvchi qit'a birinchiligiga qo'shimcha o'yinlarsiz yo'llanma olishdi. Ularning murakkab guruhda Turkiya va Gollandiya termalaridek kuchli raqiblardan oldinga joylashganlari e'tiborga molik. Lagerbak shogirdlari bu safar 10ta turda 6ta g'alabaga erishdilar. Darvoqe, shu tsiklda shved murabbiyi mahalliy mutaxassis - Xeymir Xallgrimsson bilan hamkorlikda ishladi. Rejaga ko'ra, ke-yinchalik Islandiya termasini aynan u boshqarishi kerak.
7-o'rin. Marsel Koller (Avs-triya termasi) — 4 yilu 4 oy
Avstriya milliy jamoasi oxirgi 2ta saralash davrida «Kyoln» va «Boxum» klublari sobiq ustozi Marsel Koller rahbarligida maydonga tushdi. Uning faoliyati hozircha maqtovga loyiq bo'l-yapti. Zero, avstriyaliklar anchadan buyon bu qa-dar yaxshi ko'rinmagandilar! To'g'ri, Avstriya termasi JCh-2014ni o'tkazib yubordi, ammo saralashda munosib o'ynagandi: 10ta o'yinda 5ta g'alaba. O'shanda jamoa finishga Germaniya va Shvetsiya termalari ortidan 3-o'rinda etib kelgandi. Mana, Koller ishining samarasi Evro-2016 saralashida butunlay bo'y rostladi. Avstriyaliklar boshidan oxirigacha bo'shashmadilar va 10ta o'yinning 9tasini g'alaba bilan yakunlab, qit'a bo'yicha eng yaxshi natijalardan birini qayd etdilar. Tabiiyki, mamlakat futbol federatsiyasi bunday mutaxassisni osongina qo'yib yubormoqchi emas. Demak, Koller bilan imkon qadar uzoq muddatli shartnoma rasmiylashtirilsa, ajabmas.
8-o'rin. Lars Olsen (Farer orollari termasi) — 4 yilu 4 oy
Daniya milliy jamoasi sobiq a'zosi avvaliga o'z vatanida «Randers» va «Odense» klublarini boshqardi. 2011 yilga kelib esa, Farer orollari termasi taklifini qabul qildi. Evropa futboli autsayderi Lars Olsen rahbarligida muayyan o'sishga erishdi, deyishga asoslar bor. Doimo ochko ulashuvchi hisoblangan terma JCh-2014 saralash bahslarida qozog'istonliklar bilan yagona durang natijasida bittagina ochko olgan bo'lsa, Evro-2016 kvalifikatsiyasiga kelib, gretsiyaliklarni ikki marta mag'lubiyatga uchratib, 6 ochko jamg'ardi. Umuman, guruh autsayderi boshqa aksariyat o'yinlarda ham raqiblarga munosib qarshilik ko'rsatdi. Aslida deylik, jamoa sardorini kunlik ishi tufayli o'yinga qo'yib yuborishmayotgan holatda natija chiqarish juda mushkul. Lekin Olsen bunday qiyinchiliklarga ko'nikib ulgurdi va hech vaqosi yo'q jamoa bilan ham nimadir qilishni uddalayapti.
9-o'rin. Janni de Byazi (Albaniya termasi) — 4 yilu 3 oy
Italiyalik de Byazi - qo'l ostidagi terma jamoada kamida 2ta saralash tsiklidan buyon ish yuritayotgan va sezilarli natijalarga erishayotgan yana bir murabbiy. 59 yoshli mutaxassis albanlarning asosiy jamoasi ustozligini 2012 yilning boshida qo'lga oldi. U bunga qadar «Udineze», «Levante» va «Torino» klublarida ishlagandi. Albaniya termasi JCh-2014 saralashida o'z darajasida juda yaxshi qatnashdi. To'g'ri, guruhda atigi 5-o'rinni egalladi, lekin 11 ochko to'plab, Kipr, Sloveniya va Norvegiya termalarini ortda qoldirdi. Evropa chempionatiga yo'l ochuvchi bahslarga kelib esa, de Byazi shogirdlari barchani shunchaki, hayratga solishdi! Murabbiy tayyorlagan yigitlar finishga Portugaliya termasidan keyin 2-o'rinda qadam bosishdi. 8ta turda 4ta g'alaba qayd etildi - Armaniston termasi ikki marta dog'da qoldirilgan bo'lsa, bitta yutuq jiddiy raqib - Portugaliya maydonida nishonlandi. Shuningdek, Serbiya termasiga qarshi o'yin uchun albanlarga texnik g'alaba yozildi. Qolaversa, di Byazi jamoasi daniyaliklar bilan ikki marta ochkolarni bo'lishib oldi. Xullas, italyan murabbiyi yangi mamlakatga shunchalik yaxshi o'rnashdiki, uning fuqaroligini ham qabul qildi.
10-o'rin. Maykl O'Nil (Sh. Irlandiya termasi) — 4 yilu 3 oy
Shimoliy Irlandiya milliy jamoasi bosh murabbiyi Maykl O~Nil tarixi ham hayratlanarli. O'z mamlakati milliy jamoasi boshqaruvini qo'lga olgan murabbiy 4 yil ichida uni mutlaqo yangi saviyaga chiqardi. Evro-2016 chiptasi «sensatsion» holda qo'lga kiritilgani barchasini aytib turibdi. Maykl avvaliga JCh-2014 kvalifikatsiyasida o'ziga xos «syurpriz»lar ulashdi. Uning «yashil-oq» armiyasi Rossiya termasini mag'lub etishdan tashqari, yana 4ta o'yinda bir ochkodan oldi va guruh bosqichini 5-pog'onada yakunladi. Ehtimol, aynan ruslar ustidan qozonilgan g'alaba samarasi o'laroq, O~Nil jamoasi ruhiyati o'zgargandir... Har-qalay, Evro-2016 saralashida Shimoliy Irlandiya milliychilari Gretsiya va Farer orollari termalarini 2 martadan, Vengriya hamda finlyandiyaliklarni esa bir martadan engishga muvaffaq bo'lishdi. Natija - guruhda 1-o'rin va Evropa chempionati yo'llanmasi. Ehtimolki, mamlakat futbol federatsiyasi bilan o'rtadagi shartnomani 2020 yilgacha uzaytirgan O~Nilning o'zi ham haligacha buning tush emasligiga ishonolmayotgandir...
Evropa terma jamoalari bosh murabbiylari haqida ma'lumot...
Davomi InterFUTBOL gazetasi blogida.
— deya xabar beradi uff.uz nashri.