Bugun chap tomonim bilan turdim, shekilli. Faqat zaharxanda fikrlar kelmoqda. Balki yaxshidir, zotan shunaqa paytda yozib olsam, sal tuzukroq maqola chiqish ehtimoli bor.
Demak, nima demoqchiman? Tanqid ruhiga sug'orilgan nimadir deyishga tayyor turganimni sezib bo'ldingiz?! Bunaqa paytda eng qulay nuqtaga qarash yoxud eng muhim masalani gapirish to'g'ri bo'ladi. Echimini topishi lozim bo'lgan muammoga e'tibor qaratib, ichki g'azabni tarqatib olish, eng maqbul yo'lga aylanadi!
MAVHUMIYaT
Hozirda futboldagi eng muhim masala nima? Biz uchun xususan? O'ylashimcha, terma jamoamizning mundial saralashi. Oxirgi bosqich o'yinlari... Undan oldingi gap-so'zlar.
E'tibor bergan bo'lsangiz, bu masalada xohlagancha gapni yozish mumkin. Maqtashga asoslar ham bor, tanqid qilib tashlasa ham bo'ladi. Omad tilab yozilsa ham, maqola o'rnida ketaveradi. Maslahat ma'nosida qog'oz qoralash ham mumkin.
Ko'ryapsizmi, turli yo'nalish bo'yicha qalam yo'nsa bo'ladi bu masalada. Va qizig'i, hamma maqola o'qishli chiqaveradi. Muhimdek ko'rinaveradi. Lekin ayni shu holat terma jamoamiz ustida g'alati bir ko'lanka suzayotganini bildirmaydimi? Bir odam haqida istalgancha ta'rif bera olsak, u odam o'ta mavhum va sirli odam bo'lib chiqmaydimi? Terma jamoamiz haqida-da istalgan ko'yi maqola yozish imkoniyati bor ekan, aslidabu narsa hammani chalg'itadi. Eng yomon chalg'ituvchi vositaga aylanadi.
Chalg'ituvchi vositalar odatda sezilmaydi. Agar sezilsa, uning chalg'itish sifati yo'qoladi. Bugungi terma jamoamiz haqida har tomondan yozishga imkoniyat beradigan bu topib olaman, deb...
YoQIMSIZ SUKUNAT
Ilk chalg'ituvchi jihat. Jang maydonidagi eng yomon holat haqida gap ketganida, deyarli hammaning yodiga qo'rqinchli sukunat kelaveradi. Chindan ham o'sha jimlik qo'ynidagi xavotir jang maydonidagilarni mushkul ahvolga solib qo'yadi.
Hozir terma jamoamiz masalasida aynan shu holatni ko'ryapmiz. Kishini chalg'ituvchi vaziyat hukmronlik qilmoqda. Odatda, katta musobaqa oldidan jiddiy tayyorgarlik ishlari amalga oshirilishi kerak. Shundagina ishonsa bo'ladigan natijalar qo'lga kiritiladi. Lekin bizda siyqasi chiqqan filmning davomidek - odatiy sukunat. Yana o'sha sukunat.
Bu sukunatning zararlari haqida keyin ayyuxannos solamiz. Xitoyliklar yo koreyslardan shaqillatib gol o'tkazib turgan paytlarimiz, o'sha paytlari nima qilgandik o'zi, deb dod-voy solib qolamiz. Biroq, har doimgidek kech bo'ladi...
Terma jamoamizga qarshi maydonda saf tortadigan raqiblarda nima gaplar, desak, butunlay teskari manzarani ko'ramiz. Hamma o'z ustida ishlamoqda, tarkib borasida, uslub borasida oxirgi xulosalariga kelish uchun imkon qadar mashg'ulot qilmoqda, o'rtoqlik o'yinlariga taraddud ko'rmoqda.
Jang maydonini bir tasavvur qiling-da: Daryoning narigi tomonida g'ala-g'ovur, shovqin, askarlar bir-biri bilan sarbozlashgan, ko'rsatmalar berib turilibdi. Bu tomonda esa, hamma o'z ovuliga kirib ketgan. Bir-ikki bekorchi daryoning bo'lak tomonida bo'layotgan tayyorgarlikni kuzatmoqda. O'rtada shovullab oqayotgan daryo esa, bu ikki xillilikka bepisand. Afsuski, ertaga jang boshlangach, yovuz qoida ishga tushadi: “Mashqlarda qancha qiynalsang, jangda shuncha oson bo'ladi!”
Tomoshamiz qimmatga tushmasa bo'ldi edi...
Savol keladi miyaga: “Sukunat nega bizni qo'rqitmayapti?” Hech kimda katta qo'rquv ko'rmayapmiz, buning sababi nima ekan, deb o'ylayveradi odam...
IJOBIY NATIJALAR
Ha, javob shu! Ijobiy natijalar! Bizni chalg'itayotgan, aniqrog'i hammamizni aldashga urinayotgan holatlardan yana biri - oldingi bosqich natijalari.
Samvel Babayan boshchiligida terma jamoa jamoamiz ishonchli yo'l bosib o'tdi. Buni tan olmaslik mumkin emas. Birinchi turdagi mag'lubiyatdan so'ng holatimiz qanday ediyu, oxiriga kelib qanday jamoaga aylandik?! O'sish yaqqol ko'zga tashlandi. Ettita g'alaba hatto engil deb qaraladigan bosqichda ham katta natija hisoblanishi bor gap. Aynan shu g'alabalar bugungi sukunatga bemalol qarashimizga zamin yaratib bermoqda. Epladiku, eplab qolar yana, degan xotirjamlikni paydo qilyapti odamda.
Aslida esa... G'irt sarob tuyg'ular! Ikkinchi bosqich natijalari endi o'tmishda qoldi. Filippin va Yamanlar bilan o'ynamaymiz endi. Biz har doim bizning irodamizni sindiradigan bosqich ostonasi turibmiz. Qaytanga, bu paytda oldingi natijalarni umuman eslamasligimiz kerakki, ertaga bu “xotirjamsizligimiz” bizga faqat foyda bo'lib yozilishi mumkin.
Biz bu paytda ijobiy natijalarga iloji boricha pessimistik ko'z bilan qarashimiz lozim. Shunda ulardagi kamchiliklarni va hatto tasodiflarni-da ilg'ay olamiz. Raqiblarning nima sababdan imkoniyatni boy berganini xolis nigoh ila kuzata olamiz. Keyin, ikkinchi bosqichda qo'lga kiritgan natijalarimiz bizga hech qanday xotirjamlik bermasligi kerakki, bu natijalar zamirida raqiblarimiz saviyasi pastligi yaqqol sezilib turgan. Oxirgi turlardagi qiyin g'alabalar ko'zimizni ko'proq ochishi kerak aslida. Ertaga, kuchliroq raqib qarshisida qanday ahvolda qolamiz, degan savolni tinimsiz yo'llatishi kerak ongga.
Natijalar hammani yana bir tomondan chalg'itib tashladi: Shu murabbiyning o'zi hammasini eplaydi, degan ichki bir rozilikni keltirib chiqardi. Boshqa murabbiyga ehtiyojimiz yo'q, deb o'ylay boshladik. Yutib turgan odamni ketkazib yuborish g'alati tuyuladi-da, to'g'rimi?!. Yomon tomoni, bu natija bizdan ko'ra ko'proq bosh murabbiyni xotirjam qilayotganga o'xshayapti. Mana shunisi qo'rqinchli. Mana shunisi xatarliki, ertaga u grandlarga qarshi yolg'iz qolganida, bu xotirjamligidan orttirgan natijasi faqat ojizlik bo'lib qolishi mumkinligini hozir bilmayapti. Xudo saqlasin, lekin ushbu holat ko'p takrorlangani uchun, yomon ko'rinsak ham, aytib qo'yishni lozim topdik.
O'YNAB QO'YaY...
Tog'ay Murodning “Otamdan qolgan dalalar” romanini o'qisam, shu jumlaga kulgimni qistatgandi. Lekin bu jumla hozirgi holatda aynan futbolimiz mutasaddilariga to'g'ri kelarkan-da: “O'ynab qo'yay... bitta o'yin bo'lsa ham!” degandek.
Afsuski, bu masala har doimgi kasalimiz. Chalg'itish qanday bo'ladi, dersiz? Oddiy. Muxlis zoti talab qilaveradigan bitta o'rtoqlik o'yini o'tkazib berish kerak, vassalom, deydilar. Aslida, u o'rtoqlik bahsi kerakmi, kerak bo'lsa, qaysi masalalarda kerak, undan foydalar bormi o'zi – bu savollarga javob izlab o'tirilmaydi. Farqi yo'q, Toshkentda, minglab muxlislar ko'z o'ngida bitta jamoa bilan o'ynatib qo'ysak bo'ldi-da, deydilar:
... Darvoqe, qara-chi, kim bo'sh ekan?
... Hamma band, iya, Ummon yo Iordaniya bor-ku, xavotirga o'rin bormi?
... Juda bo'lmasa Kanada bor. Nomni qara jarangliligini!
... Terma jamoasi rasvo, deysanmi? Nima qipti - xokkeydagi dovrug'ining o'zi etadi.
Xullas, u bo'lib, bu bo'lib, bitta o'rtoqlik o'yini o'tkazishlariga ko'zimiz etadi. Har doim kim bilandir o'ynaymiz, albatta. Ammo kim bilan? Nega? Maqsad? Manfaat? Bu savollar javobsiz qolaveradi.
2004 yilgi Evropa chempionlari ustozi Otto Rekxagel greklarning muvaffaqiyatida eng asosiy sabab o'rtoqlik o'yinlarini to'g'ri yo'lga qo'ya olganida deb baholagandi. Bu masalada o'ynab tashlayverish emas, ayni paytda terma jamoa tizimiga manfaatli bo'lgan raqibni tanlay bilish muhim hisoblanadi. Necha yillarki, bizda aynan shu jabhada jiddiy muammolar ko'zga tashlanadi. Rejamiz bo'lmaydi. O'lda-jo'lda tarkib bilan kim bilandir o'ynab qo'yamiz.
Shaxsan men Samvel Babayan davrida bu muammo barham topsa kerak, deb o'ylagandim. Uning ma'muriy ishlar uddaburoni ekanligidan shunday deb o'ylagan ekanman. Adashibman. Yana o'sha eski ashulani eshityapmiz. Tuppa-tuzuk turnir turganida, voz kechib, o'rniga Kanadani tanlash, hay bilmadim, nima deb ataladi.
Aprel boshlarida, mini-turnirda qatnashamiz, qabilida gap chiqqanda, rosa quvongandik. Chunki turnirning oddiy o'rtoqlik o'yinidan farq qiladigan yaxshi bir jihati bor – jamoa shundoqqa o'ynamaydi, g'alaba uchun harakat qiladi. Turnir g'olibi bo'lish uchun intiladi. G'oliblik tuyg'usi esa, bilasiz, katta turnirlar oldi juda ham zarur. Biror bir turnirning g'olibi sifatida borgan jamoaning o'yinida ishonch paydo bo'ladi.
Xullas, o'zbek ishqibozining keyingi bosqichga chiqa olmagan Iordaniyaning yangi formasini ko'rishdan boshqa zavq olmaydigan bitta o'rtoqlik o'yiniga kafolati bor. Shunga ham xursand bo'laveradi-da, nima qiladi? Lekin bu munosabatning oxiri yaxshilik bilan tugamasligini ko'zi ochiq har qanday inson ko'rib turibdi. Chunki chalg'ituvchi narsalardan tashqari, hamma ko'rib turgan ochiq muammolarimiz ham qalashib yotibdiki, ularni bartaraf etmasdan turib, yuksak marralarni zabt etib bo'lmasligini achchiq tajribamiz isbotlab bo'lgan.
... Darvoqe, hech kimni chalg'itmaydigan va haqiqatni so'ylab turgan bir gap bor: BIZDAN BIROR BIR RAQIBIMIZ QO'RQMAYaPTI! Shuning o'zi etarli ogohlik qo'ng'irog'i!!!
Garchi ko'pgina hamkasblarimiz buning yaxshi jihatlari borligini, raqiblar mensimagan paytda o'yinimiz yaxshi chiqishini bot-bot ta'kidlayotgan bo'lsalar-da, menga bu fakt umuman ma'qul kelmayapti. Maqolani boshlashda aytdimku, chap tomonim bilan turganman, deb.  Ishontira olmaysiz!!! Xayrulla Hamidov
— deya xabar beradi uff.uz nashri.