O'tgan galgi mavzuni davom ettiramiz ... Demak, hammamizga ma'lumki, sportning jamoaviy turlarida ramziy terma jamoalarni tuzish odat tusiga kirgan. Shunisi ham qiziqki, turli musobaqalar yakuniga ko'ra tuzilgan eng yaxshi futbolchilaridan iborat ramziy termalar  kimgadir ma'qul kelsa, ayrimlarning e'tirozlariga ham sabab bo'lib kelgan. Muxlislar xalqi shunaqa: har birining o'z qarashi, o'z fikri bor. Endi gapimizning indallosiga o'tamiz.
2002 yilning may-iyun oylarida FIFAning rasmiy saytida barcha davrlardagi jahon chempionatlarining ramziy terma jamoasini aniqlash bo'yicha so'rov o'tkazildi.  Unda 1,5 milliondan ziyod odam ovoz berdi.
So'rov natijalariga ko'ra, argentinalik Diego Maradona eng ko'p – 111035 ta ovoz to'pladi. Jahon chempionatlari ramziy terma jamoasi esa quyidagi ko'rinishga ega bo'ldi. Jamoa 3-4-3 sxemasi bo'yicha tanlandi.
Darvozabon:
Lev YaShIN (SSSR, 24587 ta ovoz)
Himoyachilar:
Paolo MAL'DINI (Italiya, 58523)
Frants BEKKENBAUER (Germaniya, 81442)
Roberto KARLOS (Braziliya, 58200)
Yarim himoyachilar:
Roberto BADJO (Italiya, 55625)
Zinedin ZIDAN (Frantsiya, 80527)
Mishel PLATINI (Frantsiya, 53783)
Diego MARADONA (Argentina, 111035)
Hujumchilar:
ROMARIO (Braziliya, 29480)
PELE (Braziliya, 107539)
Yoxan KROYF (Gollandiya, 53645)
...
Roberto BADJO. 90-yillar romantik futbolining yorqin vakili. Bu futbolchi hech qachon Chempionlar ligasini yutmagan, jahon chempioni ham bo'lmagan. Italiya futbolida sovrinlari undan ko'p insonlar bo'lishiga karamasdan, aynan Roberto Badjo yurtida futbolning tirik timsoliga aylandi.
Roberto Badjo 1967 yilning 18 fevralida Italiyannig Kaldono shahrida tug'ildi.  Hujumkor yarim himoyachi ampluasida, hujumorti pozitsiyasida to'p surgan futbolchi faoliyati davomida Italiyaning “Fiorentina”, “Yuventus”, “Milan”, “Bolonya”, “Inter”, “Breshia”klublarida o'ynadi. 1993 yilda turinliklar safida UEFA kubogini yutib, yil yakunlari bo'yicha “Oltin to'p” sovriniga ega chiqdi.
Roberto Badjo 1988-2004 yillarda terma jamoada jami 56 ta uchrashuvda o'ynadi va 27 ta golga mualliflik qildi. U 1990, 1994 va 1998 yillardagi jahon chempionatlarida qatnashdi, Italiyadagi mundialda bronza, AQShda esa kumush medalni qo'lga kiritdi.
Roberto Badjo deganda ayrimlar avval 1990 yilgi jahon chempionatini eslaydi. Aynan o'sha musobaqada keng futbol jamoatchiligiga hali tanilib ulgurmagan R.Badjo jamoa to'purari Salvatere Skillachchi bilan ajoyib tandem hosil qilib, barchaning nazarida tushgandi. Italiya termasida har jahon chempionatida bironta jahon miqyosidagi yulduz porlashiga hamma ko'nikib qolgan bo'lsa-da, qaxramonimizning 1990 yilgi Mundialda Chexoslovakiyaga urgan individual supergoli dunyo futbolida yangi megayulduzning tug'ilganiga ishora edi.
1994 yilgi jahon chempionati esa R.Badjo faoliyatida yuksalish cho'qqisi bo'ldi.  O'sha yilning yozida AQShda bo'lgan voqealarni hali ko'pchilik unutgani yo'q. Italiya termasining guruhdan qo'ltiqtayoqda sudralib chiqqaniyu, pley-offda Roberto Badjo ketma-ket o'yinlarda gollar urib, jamoasini finalgacha elkasida olib borganinin qayta va qayta hikoya qilishning hojati bo'lmasa kerak. Va finaldagi o'sha mash'um penalti. Hozir hech kim bilmaydiki, o'shanda Roberto Badjo penaltini aniq bajargani bilan braziliyaliklardan navbatda turgan Bebeto gol urganida Italiya seriyada baribir mag'lub bo'lishini. Lekin o'shanda Robbi muddatidan oldin hammasiga nuqta qo'ydi. Ajoyib o'yini, g'alabaga bo'lgan irodasi, individual mahorati bilan jamoasini finalga qadar etaklab borgan futbolchi bir zumda antiqahramonga aylandi qoldi. Shunda bir prinitsipial savol yuzaga chiqadi: natija muhimmi yoki o'yin? Axir penaltidan kimlar xato qilmagan: Maradona, Platini, Ziko, van Basten...  Roberto Badjo esa uchta jahon chempionatida gol urgan yagona italiyalik futbolchidir. Eng qizig'i shundaki, R.Badjo faoliyati davomida  91 ta penaltini tepgan va shundan 76 tasiga gol urgan. Bu raqam Italiyada eng yaxshi ko'rsatkich bo'lib turibdi.
Roberto Badjoning laqabi ko'p edi. Kimdir uni “Sehrli tayoqcha” desa, yana boshqalar “Xayolparast” derdi. Har bir nomning o'ziga yarasha mantig'i va sababi bor. 1994 yilda jamoasini bir o'zi elkasida finalga olib chiqqan Roberto Badjoning ko'rsatgan o'yinlari xayolot olamidan edi.  Haqiqiy romantik. Unga yana qanday ta'rif berish mumkin...
Mishel PLATINI. “Yashil maydon mushketyorlari” deb nom olgan 80-yillar Frantsiya terma jamoasining yulduzi, uch karra (1978, 1982, 1986) jahon chempionatlari ishtirokchisi, Evropada ketma-ket uch marotaba (1983, 1984, 1985) “Oltin to'p” sovrinini qo'lga kiritgan birinchi futbolchi. Jahon chempioni bo'lmasdan turib, musobaqa ramziy terma jamoasiga kirgan futbol afsonalaridan biri. “Frans futbol” nashrining versiyasiga ko'ra, Frantsiyaning 20-asrdagi eng yaxshi futbolchisi.
Mishel Platini 1955 yilning 21 iyunida Frantsiyaning Jef shahrida tug'ildi. Uning ajdodlari asli italiyalik bo'lgan. M.Platini Frantsiyaning “Nansi”, “Sent-Eten” va Italiyaning “Yuventus” klubida to'p surgan, 1976-1986 yillarda Frantsiya terma jamoasi sharafini himoya qilgan, uning safida 72 ta o'yinda maydonga tushib, 41 ta gol urgan.
Mishel Platini deganda 80-yillardagi Frantsiya termasi esga tushadi. Ayniqsa, o'sha jamoaning yarim himoyasi dunyodagi eng kuchli chiziqlardan hisoblanardi. Mishel Platini, Alen Jiress, Jan Tigana va Luis Fernandesdan iborat kvartet istagan termaga jiddiy xavf soladigan ko'rinish hosil qilgandi. To'g'ri, o'sha paytdagi Frantsiya termasida bir nechta mohir himoyachilar, iste'dodli sof hujumchilar ham bor edi. Lekin bu jamoada yaqqol etakchi, uning yuragi, olg'a boshlovchi kuchi Mishel Platini edi. Aftidan, jussasi unchalik baquvat bo'lmagan bu futbolchida jahon yulduzi bo'lish uchun qolgan barcha jihatlar – tezlik, ikkala oyoqda bir xil zarba berish, mohirona to'p muomalasi, jarimalardan gollar urish, dispetcherlik, golni his qilish xislatlari mujassam edi. 80-yillarning birinchi yarmida Platini jahon futbolining o'ta mashhur vakillaridan edi. 1982 yilda Ispaniyadagi mundialda nemislarga qarshi dramatik yarim finaldan keyin Frantsiyada erishilgan Evropa chempionligi hamda 1985 yilda “Yuventus” bilan qo'lga kiritilgan Chempionlar kubogi Mishel Platinini aql bovar qilmas yuksak cho'qqiga olib chiqdi. Barcha 1986 yilgi jahon chempionatida frantsuzlar g'alaba qozonadi va Platini Kubokni oshi uzra ko'taradi, deb taxmin qilgandi. Afsuski, unday bo'lib chiqmadi. Yana yarim final. Yana o'sha nemislar... Jahon kubogini esa boshqalar ilib ketdi.
Mishel Platini haqida gap ketganida, ko'pchilik mutaxassislar va muxlislar undagi haqiqiy san'atkorlik xislatlarini esga olishadi. Futbolni chinakam shouga aylantirish uchun unda barcha fazilatlar mavjud edi. Mishel Platini biz ko'rib turgan ramziy termada o'zi uchun unchalik xos bo'lmagan chap qanotga joylashdi. Nailoj, boshqa pozitsiyalar band. Tanlov yakunlari shuni taqozo qilgan. Bahslashish niyatimiz yo'q.
Diego MARADONA. “Tilla bola”, “Futboldagi Mikelanjelo”... Uni yana nimalar deb atashmagan. 20-asr futbol afsonasi. Jahonda Maradonani tanimagan, u haqida eshitmagan odamning o'zi bo'lmasa kerak. Supergollariyu, janjalbop qiliqlari bilan dunyo futbolida o'chmas iz qoldigan buyuk daho. Barcha ramziy terma jamoalaru, so'rovlarda nomi birinchilardan bo'lib qayd etilgan yulduz.
Diego Armando Maradona 1960 yilning 30 oktyabrida Argentinaning Lanus shahrida tug'ildi. Professional futbolchilik faoliyatini 16 yoshida boshladi. Maradona Argentinaning “Arxentinos Xuniors”, “Boka Xuniors”, “Nyuells Old Boyz”, Ispaniyaning “Barselona”, “Sevilya”, Italiyaning “Napoli” jamoalarida o'ynadi. 1977-1994 yillarda Argentina terma jamoasida to'p surib, 91 ta uchrashuvda 34 ta gol urishga muvaffaq bo'ldi.
Diego Maradona ampluasi bo'yicha hujumkor yarim himoyachi, hujumchi edi. Ko'rinishidan baland bo'yga ega bo'lmagan Maradonada boshqa muhim jihatlar etarli edi: ajoyib dribling, maydonni ko'ra bilish, aniq pas uzatish, standart vaziyatlar ijrosi, murakkab vaziyatlardan ham gol ura olish. Shu bilan birga, u o'ynagan jamoalarida haqiqiy etakchi edi. Hamma maydonda Maradonani qidirardi va to'pni unga uzatishga shoshilardi.
Maradona faoliyati davomida 4 ta jahon chempionatida (1982, 1986, 1990, 1994) qatnashdi. Biroq uning yulduzli onlari Meksikadagi mundialga to'g'ri keldi. O'sha chempionat voqealarga rosa boy bo'lib, ular haqida uzoq gapirish mumkin. Ko'plab terma jamoalar musobaqaga kuchaytirilgan tarkibda, iste'dodli etakchilari bilan tashrif buyurgan edi. Biroq o'shanda futbol olimpini zabt etish Diego Maradona va uning sheriklariga nasib etdi. Haqiqiy sardor va jamoa yuragi hisoblangan Maradona turnirda beshta gol urdi, final o'yini tugashiga sanoqli daqiqalar qolganida jamoadoshi Xorxe Burruchagaga zargarona pas uzatib, uni golli vaziyatga chiqardi. Bularning hammasi daho futbolchiga xos ishlar edi. O'shanda jahon futboli arenasida yangi qirol – Diego Armando Maradona dunyoga kelgandi. To'g'ri, Maradonaning chorak finalda inglizlar darvozasiga qo'lida urgan goli ko'p esga olinadi. O'sha o'yindagi ikkinchi goli-chi? Asr goli. Uni kimdir tarixdan o'chirib ko'rsin-chi. Buning sira iloji yo'q. Xuddi Diego Maradonani ushbu ramziy termaga qo'shmaslikning iloji bo'lmaganidek.
ROMARIO. Ramziy terma jamoaning hujumchilariga ham etib keldik. O'ng qanot hujumchisi pozitsiyasiga braziliyalik Romario joylashdi. Romario deganda barcha 1994 yilgi jahon chempionatini eslaydi. U keldi, o'ynadi, yutdi, kubogini olib uyiga jo'nadi. Undan keyin boshqa jahon chempionatida qatnashganiyam yo'q. Romario de Souza Fariya 1966 yilning 29 yanvarida Braziliyaning  Rio-de-Janeyro shahrida tug'ildi. Faoliyati davomida Braziliyaning “Vasko da Gama”, “Flamengo”, “Fluminense”, Gollandiyaning “PSV”, Ispaniyaning “Barselona”, Qatarning “As-Sadd”, AQShning “Mayami”, Avstraliyaning “Adelaida Yunayted” jamoalari kabi o'ndan ortiq klublarda to'p surdi. 1987-2005 yillarda Braziliya terma jamoasida 70 ta o'yinda maydonga tushib, 55 ta to'p kiritdi.
Romario sof hujumchi bo'lgan. To'purar. Futbolchining yulduzli onlari 1994 yilda AQSh bo'lib o'tgan jahon chempionatiga to'g'ri keldi. Braziliyaliklarning bosh murabbiyi Karlos Alberto Perreyra hujumga Romario-Bebeto juftligini tanladi va adashmadi. Tandem musobaqada jami 8 ta (Romario beshta, Bebeto uchta) gol urib, Braziliyaga to'rtinchi jahon kubogini olib berdi. Romario Mundialda g'olib bo'lish bilan birga, turnirning eng yaxshi futbolchisiga ham aylandi. 1994 yilning yakunida esa FIFAning “Yil o'yinchisi” mukofotiga loyiq, deb topildi. 1998 yilgi Mundial yaqinlashgani sayin terma jamoa murabbiylari hujumda Ronaldo-Romario juftligini sinab, maromiga etkazib borishdi. Biroq chempionatga oz qolganida Romarioning tizzasidan olgan jarohati Mundialda qatnashishga imkon bermadi. Garchi 20-asrda jahon chempionatlarida yarq etib porlagan ko'plab hujumchilar bo'lsa-da, asr oxiridagi jahon chempionatlaridan birining qahramoni Romario so'rovga ko'ra ramziy termaga loyiq, deb ko'rildi. Nima ham derdik. So'rovda qatnashganlarning xohish-istagi edi bu.
Yoxan KROYF. Jahon futbolidagi yangi uslub – total futbolning timsoliga aylangan “uchar golland”. Uch karra “Oltin to'p” sohibi, uch marotaba Chempionlar kubogini qo'lga kiritgan futbol afsonasi.
Xendrik Yoxannes Kroyf 1947 yilning 25 aprelida Niderlandiyaning Amsterdam shahrida tug'ildi. Professional futbolchilik faoliyatini 17 yoshida boshladi. Gollandiyaning “Ayaks”, “Feyenoord”, Ispaniyaning “Barselona”, “Levante”, AQShning “Los-Anjeles Atsteks”, “Vashington Diplomats” klublarida o'ynagan. 1966-1977 yillarda Gollandiya terma jamoasi tarkibida 48 ta o'yinda qatnashib, 33 ta to'p kiritgan.
Yoxan Kroyf faqat bitta Mundialda – 1974 yilda G'arbiy Germaniyada bo'lib o'tgan jahon chempionatida qatnashgan. Qatnashgandayam qandoq qatnashgan! O'sha musobaqada gollandiyaliklar dunyo futbol ahliga yangicha uslub – total futbolni namoyish etishdi. Murabbiy Rinus Mixels taktikasi barcha raqiblarni esankirata boshladi. Yoxan Kroyf, Ruud Krol, Yoxan Neskens, Rob Rensenbrink, Jonni Rep kabi futbolchilardan iborat jamoa final sari dadil qadam tashlardi. Hamma hujumda, hamma himoyada tamoyilida o'ynagan gollandiyaliklar barcha vahima solardi. Ularning orasida  Yoxan Kroyf ajralib turardi. Ajoyib dribling va aniq pas ustasi, jamoa sardori va yuragi Kroyf barchani g'alaba sari boshlardi. Gollandiya ko'rsatayotgan jahon futbolida yangi davr – jamoaviy, puxta taktikaga asoslangan, nafaqat jismoniy kurash, balki mukammal aqliy futbol erasi  boshlanishidan dalolat edi. Yoxan Kroyf bu mexanizmda eng muhim murvat edi. U nafaqat gollar urar, balki jamoa maydonda jamoasi o'yini boshqarar, sheriklarin to'p bilan ta'minlardi. Yarim finalda kimsan Braziliya terma jamoasi sof usulda mag'lub etildi. Finalda gollandiyaliklar puxta shakllangan Germaniya termasiga duch keldilar va kichik farq bilan mag'lub bo'ldilar. Shunga qaramay, Yoxan Kroyf 1974 yilgi jahon chempionatining eng yaxshi futbolchisi, deb tan olindi, yil oxirida esa “Oltin to'p” sovrinini qo'lga kiritdi. Jahondagi ko'plab nashrlar va so'rovlarda ham Yoxan Kroyf 20-asrning eng yaxshi futbolchilari qatoriga kiritilgan.
PELE. To'liq ismi-sharifi Edson Arantis du Nasimentu. 1940 yilning  21 oktyabrida Braziliyaning Tres-Korasoyns munitsipalitetida dunyoga keldi. Faoliyatining asosiy qismini sof hujumchi pozitsiyasida o'tkazgan Pele  Braziliyaning «Santos» hamda AQShning «Nyu-York Kosmos» jamoalarida to'p surgan. 1957-1971 yillarda Braziliya terma jamoasida 92 match o'tkazib, 77 ta golga mualliflik qilgan. Shu jumladan, futbolchi jahon chempionatlarining final qismida 12 ta gol urgan.
Pele to'rtta jahon chempionatida (1958, 1962, 1966, 1970) ishtirok etgan. U dunyodagi uch karra jahon chempioni bo'lgan yagona futbolchidir. 1970 yilgi Mundialning eng yaxshi futbolchisi, 1958 yilgi jahon chempionatining eng yaxshi yosh o'yinchisi.
Pele nomi dunyodagi qariyb barcha so'rovlarda 20-asrning eng yaxshi futbolchisi sifatida qayd etiladi. Futbolchi tabiatan ulkan iqtidor sohibi, ajoyib jismoniy xususiyatlarga ega va dribling ustasi edi. Golni his eta olish qobiliyati unga mingdan ortiq golga mualliflik qilishga zamin yaratdi.  Shu bilan birga, Pele  jamoaviy o'yin tarafdori ham edi. “Futbolda birgalikdagi harakatlarsiz g'alabaga erishishning iloji yo'q, — degandi Pele. — Futbol bu jamoadir, bir yoki ikki-uchta yulduzli futbolchi emas».
Ekspertlarning fikriga ko'ra, Pele texnikasida zaif joyining o'zi bo'lmagan.Uning o'ziga xos o'yin uslubi futbolning imkoniyatlari va uning mazmun-mohiyati to'g'risidagi fikrlarni o'zgartirib yuborgan. Pele maydonda ko'rsatgan «mo''jizalar» afsonaga aylangan edi.
Pele jahon bo'ylab son-sanoqsiz unvonu mukofotlarni qo'lgan kiritdi. Xalqaro Olimpiya qo'mitasi Peleni “Yuz yillikning eng yaxshi sportchisi”, FIFA esa “Yuz yillikning eng yaxshi futbolchisi” deb tan olgan. 2014 yilning 13 yanvarida Pelega FIFAning “Faxriy Oltin to'pi” topshirildi. Nodir Mirxodiev
— deya xabar beradi uff.uz nashri.