Bolalar futboli... Bu haqda gap ketsa, istaymizmi-yo'qmi, ko'z oldimizga to'p ketidan quvib yurgan beg'ubor bolakaylaru, ularning shodon qiyqiriqlari, goldan keyin yosh futbolchi yuziga ajib bir tus beruvchi kemshik tishlar gavdalanadi. Bizningcha, bu yo'nalishda mehnat qilayotgan insonlar - asl murabbiylardir.
Negaki, o'z shogirdingni deyarli «nol»dan tarbiyalab, uning har bir yutug'idan lazzatlanishning o'rni boshqa, baribir. Biz bugun bekorga bolalar futbolidan gap ochmadik. Xizmat safari bilan Namangan shahrida joylashgan 15-sonli futbolga ixtisoslashgan davlat maktab-internatida bo'lganimizda, yurtimizda bolalar futboliga e'tibor havasga arziydigan darajada ekaniga, bu borada olib borilayotgan ishlar salmog'i juda yuksak ekaniga yana bir bor guvoh bo'ldik. Keling, yaxshisi, hammasini bir boshdan so'zlab beraylik...
Umumiy ma'lumotlar
15-sonli futbolga ixtisoslashgan davlat maktab-internati Namangan shahrining 1-kichik tumani, «Mustaqillik» ko'chasida joylashgan. Mazkur bilim dargohi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 1996 yil 17 yanvarda qabul qilingan «O'zbekistonda futbolni rivojlantirishning tashkiliy asoslari va printsiplarini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida»gi Qarorning  6-bandiga asosan viloyat hokimining 1996 yil 21 iyundagi 06G'180-sonli qarori bilan tashkil qilingan. Ayni paytda mazkur maktab-internatda jami 210 nafar o'quvchi 7 sinfga bo'lingan holda ta'lim olmoqda.
Birinchi taassurot
Bilim yurti hududiga kirib borganimizda bizni maktab-internat direktori Hasanboy aka Saidboev boshchiligidagi bir guruh o'qituvchi-murabbiylar kutib olishdi. Bu paytda soat ertalabki 8lar chamasi bo'lgani uchun mazkur hol avvaliga bizni biroz hayron qoldirdi. Keyin ma'lum bo'lishicha, murabbiylar har dushanba kuni (maktab rahbari boshchiligida) uyga, ota-onalari bag'riga ketgan shogirdlarini darvozadayoq kutib olishni odat qilishgan ekan. Tabiiyki, o'qituvchilar kutib olish jarayonida yosh futbolchilarning qanday dam olishgani-yu, yaqinlarining sog'liqlarini so'rab-surishtirib, shogirdlarining uydan qanday kayfiyat bilan qaytishayotganliklarini aniqlab, keyin ish boshlashar ekan. Xullas, ichimizda bu yoqimli holatga tasanno aytgancha, maktab hovlisiga qadam bosdik...
Maktab yulduzi
Keng-mo'lgina yo'lak bo'ylab o'quv binosi sari borar ekansiz, ko'zingiz eng avvalo, inshoot yaqiniga o'rnatilgan ulkan panno - suratga tushadi. Unda terma jamoamiz sardori Odil Ahmedovning yulduzli onlari tasvirlangan bo'lib, xuddi shu maktabdan etishib chiqqan noyob iqtidor sohibi teran qarashlari bilan o'z ukalarini yuksak marralar sari undayotgandek tuyuladi. Darhaqiqat, bugungi kunda Odil erishgan yutuqlar har qanday yosh futbolchi uchun o'ziga xos namuna vazifasini o'taydi va unga o'xshashni havas qilgan har bir bolakay astoydil intilsa, Ahmedovning natijalarini takrorlashi turgan gap.
Ustozlar davrasida
Hasan aka (maktab rahbari) bizni bino va murabbiylar bilan tanishtirgach, barcha masalalar bo'yicha bilim dargohidagi ikki ajoyib murabbiy - Ahmadjon Xolmirzaev va Ayubxon Giyasovga murojaat qilishimiz mumkinligini uqtirib, maktab hayotiga sho'ng'ib ketdi. Shu tariqa, keng va shinam o'qituvchilar xonasiga joylashib, futbolga ixtisoslashgan internat faoliyati bilan yaqindan tanisha boshladik.
Muloqot
Suhbat oldidan bo'lib o'tgan qisqa tanishuv jarayonida ma'lum bo'ldiki, Ahmadjon aka ham, Ayubxon aka ham maktab ish boshlagan 1996 yildan beri bolalarga ta'lim-tarbiya, futbol sirlaridan saboq berib kelishar ekan. Shu bois, muloqotni tarixni eslash bilan boshlashga qaror qildik.
- Biz ishga joylashgan, maktab faoliyati yo'lga qo'yilgan bu davrlarni eslash har doim yoqimli, - deb gap boshladi Ahmadjon aka. - Mana, Ayubxon guvoh, ishga yangi yo'llanma olgan paytlarimizda, muhtaram Prezidentimizning shaxsan o'zlari futbolga shu qadar katta e'tibor qaratganlaridan juda-juda xursand bo'lib, yurtimizda bolalar futbolining rivoji uchun qo'limizdan kelgancha harakat qilishga ahdlashgandik. O'shandan beri ancha suvlar oqib ketdi. Muhimi, biz bugun tarixga nazar solib, mamlakat futboli uchun etishtirib bergan shogirdlarimizdan faxrlanamiz. Ularning yutuqlaridan quvonamiz.
- Ahmadjon aka, ayting-chi, o'sha paytlari maktabda jami nechta o'quvchi ta'lim olardi? Ular orasidan chinakam yulduzlar chiqqanmi?
- 1996 yil avgust oyida maktabimizga 100 nafar yosh futbolchilar qabul qilingandi. Boshqacha aytsam, 1984 yili tug'ilgan bolalardan 50 nafari, 1983 yili tug'ilgan iqtidorlarning yana shunchasi sinovlardan o'tib, ilk bor maktab ostonasini xatlashgan. Kechagidek yodimda, ko'zlari yonib turgan bu bolakaylar har bir mashg'ulotlarga jiddiy yondashib, astoydil mehnat qilishardi. Vaqtlar o'tib, ular orasidan Otabek Valijonov, Ilhom Boydedaev, Shodmon Rasulov, Muhammad Yusufboev kabi bir qator iste'dodli futbolchilar etishib chiqishgan.
- Tabiiyki, sizlar ham faoliyatning boshida ma'lum qiyinchiliklarga duch kelgansizlar. O'sha paytlarda qaysi ustoz-murabbiylardan maslahat olardinglar?
- Bilasizmi, maktabimiz har doim tajribali mutaxassislar yordamiga tayanib kelgan. Jumladan, Akmal Telyakov, Abbos Latifboev, Anatoliy Shexmambetov, Anatoliy Kozak singari ko'pni ko'rgan insonlardan kerakli o'gitlarni o'zlashtirganmiz.
Maydon va bolalar
- Maktab hovlisiga kirib kelganimizda, futbol uchun eng zaruriy omil - chog'roq bo'lsada, qulay maydonga ko'zimiz tushmadi. Mashg'ulotlar qaerda va qay tartibda amalga oshiriladi?
- Chindan ham, maktabimiz hovlisida sifatli maydonga ega emasmiz. Lekin bu erdan asosiy mashg'ulotlar maydonimiz - «Yosh kuch» majmuasigacha unchalik uzoq emas. Majmua yaqindagina kapital ta'mirdan chiqqan va u erda o'quvchilarimiz barcha sharoitlarga ega bo'lishadi.
- Baribir, 210 nafar o'quvchi ta'lim olayotgan dargoh uchun bittagina stadion kamlik qilar?
- O'rinli e'tiroz. Lekin biz mashg'ulotlar tartibini shunday tuzganmizki, bolalar ortiqcha muammolarga duch kelishmaydi. To'g'ri, agar maktabimiz hovlisida ham kamida ikkita sun'iy maydon barpo etilsa, chakki bo'lmasdi. Ammo hozircha bunga moliyaviy imkoniyatlarimiz etmaydi.
- Bizningcha, bunga bir harakat qilib ko'rilsa, arzirkan. Negaki, shundoq kiraverishda bir emas, ikkita maydon qursa bo'ladigan bo'sh er bor...
- (Shu payt savolga Ayubxon Giyasov javob bera boshladi) Hozir siz aytgan taklif ustida o'tgan yili bosh qotirgandik. Hattoki, ota-onalar o'zlari barchaning roziligi bilan mablag' jamg'arib, maktab hududida maydoncha qurish taklifi bilan ham chiqishdi. Lekin o'zingizga ma'lum, bittagina sun'iy maydoncha barpo etish uchun ham kattagina mablag' talab etiladi. Shuning uchun bu haqda avval chuqur o'ylab ko'rib, keyin amaliy ishga o'tgan ma'qulroq...
Bolalar ruhiyati
- Ma'lumki, bolalar haftada besh kun maktab-internatda bo'lishadi. Bola, baribir, bola-da... Ota-onadan, yaqinlaridan besh kun davomida uzoq yurish murg'ak qalblarga salbiy ta'sir ko'rsatmasmikan?
- Biz o'quvchilarimizning kun tartibini barcha omillarni hisobga olgan holda tashkil qilganmiz. Shuning uchun bolalar tushgacha maktab dasturi asosida o'qishsa, tushdan keyin bevosita nazariy yoki amaliy mashg'ulotlarga kirishishadi. Kechki ovqatdan so'ng esa jahon futbolidagi e'tiborli futbol uchrashuvlarini ulkan ekran orqali birgalikda ko'rib, tahlil qilishni yo'lga qo'yganmiz. Oqshomlari esa bolalar stol tennisi, shaxmat-shashka kabi o'yinlar bilan vaqt o'tkazishadi. Xullas, hozircha hech bir ota-ona yoki yosh futbolchidan shikoyat tushganicha yo'q.
- Aytaylik, qaysidir bola mashg'ulotlarda ko'rsatmalarni to'liq bajara olmay, ruhiy tushkunlikka tushib qoldi. Shunday paytlarda unga yaqin qarindoshlarning madadi kerak bo'ladi. Ammo ular doim bolaning yonida yurishi imkonsiz... Shunday paytlarda ruhshunosning yordamiga ehtiyoj  sezilishi mumkin-ku?
- (Ayubxon Giyasov bir voqeani eslagandek jonlanib qoldi) Bunaqa holatlar kuzatiladi, to'g'ri. Yaqindagina bir o'quvchimiz siz aytgandek, umidsizlik holatiga tushib qoldi va negadir futboldan soviy boshladi. Vaholanki, unda iqtidor etarli edi. Xuddi shu paytda maktabimizga yangi ishga kirgan opamiz - Havoxon Topildieva jonimizga oro kirib qoldi. U kishi o'sha bola bilan bir hafta davomida suhbatlashib, unda o'ziga nisbatan ishonchni kuchaytirdi. Bu yosh futbolchi hozirgi kunda tengdoshlaridan aslo qolishmayapti. Ruhshunos masalasiga kelsak, bilishimizcha, bizda bu kasb egalari uchun alohida o'rin ajratilmagan. Lekin futbol maktablari uchun malakali ruhshunos yordami yo'lga qo'yilsa, yaxshi bo'lardi, albatta.
Huquq va erkinliklar
- Futbolchi bo'lishni orzu qilgan yigitcha 9-sinfni tugatdi... Uning keyingi ta'lim-tarbiyasi, rivojlanishi qanday kechadi?
- Bilasiz, bizning maktab-internatimiz asosan, «Navbahor» klubi uchun yangi iste'dodlarni kashf etib berishi lozim. Lekin «Navbahor» ham har yili 10 nafar futbolchini o'z tarkibiga qo'shib ololmaydi. Shuning uchun «Navbahor» ko'rigidan muvaffaqiyatli o'tib olgan o'quvchilarimiz tahsilni viloyat Olimpiya zaxiralari kollejida davom ettirishadi. Qolganlar esa o'zlari istagan bilim yurtiga kirib, o'qishni davom ettirishlari mumkin.
Davomi InterFUTBOL gazetasi blogida.
— deya xabar beradi uff.uz nashri.