Osiyoning besh karra eng yaxshi referisi Ravshan Ermatovning bugungi darajaga etishishida ustoz-murabbiylari, ishtiyoqi va iste'dodidan tashqari, maydondagi yordamchilarining ham hissasi bor, albatta. Ularning to'g'ri qaror chiqarishlari tufayli Ermatov brigadasiga yuqori baho qo'yilmoqda.
Natijada eng mas'uliyatli o'yinlar aynan shu «trio»ga ishonib topshirilyapti. Quyida e'tiboringizga Ravshan Ermatovning qanotdagi yordamchisi, «Shuhrat» medali sohibi Abduhamidullo Rasulov bilan uyushtirgan suhbatimizni havola qilamiz.
- Abduhamidullo aka, siz bilan erta tongda suhbatlashyapmiz. Shaxsan o'zingiz tongni qanday o'tkazasiz, kun tartibiga rioya qilasizmi?
- Har bir sportchida bo'lgani kabi, men ham tongni badantarbiya mashg'ulotlarini bajarish orqali qarshi olaman. Oila a'zolarim bilan bir dasturxon atrofida nonushta qilamiz. Keyin hamma o'z ishi va yumushiga otlanadi. Farzandlarimni bog'cha va maktabga olib borish mening zimmamda. Shundan so'ng to'laqonli mashg'ulotlarni o'tkazish uchun «Yoshlik» (sobiq «Start») stadioniga yo'l olaman. Ko'pincha Ravshan Ermatov bilan birga shug'ullanamiz. Bu borada bizga murabbiylarimiz yordam berishadi. Ular asosan jismoniy tayyorgarlik bo'yicha ko'maklashishadi. Hakamlarning mash-g'ulotlari futbolchilarnikidan biroz farq qiladi: ular murabbiylar shtabining raqibga qarab ishlab chiqqan taktikasiga amal qilishsa, bizda jismoniy tayyorgarlik asosiy o'rinda turadi. Hakamlik qiladigan o'yinlarimizda ishtirok etadigan jamoa futbolchilarini esa nazariy mashg'ulotlar jarayonida o'rganib, tahlil qilamiz.
- Hakamlikka o'tishingizdan avval xuddi Ravshan Ermatov kabi siz ham futbol o'ynagansiz. O'quvchilarimizga shu haqida ham gapirib bersangiz.
- Millionlar o'yiniga kirib kelishimga Ravshanning otasi Sayfiddin Ermatov sababchi bo'lganlar. Uyimizga yaqin joyda bog' bo'lib, uning hududidagi maydonda mahalladagi tengqurlarimiz bilan to'p tepardik. O'yinlarimizni kuzatib yurgan Sayfiddin aka bizni «Paxtakor» futbol maktabiga olib borganlar. Shu tariqa Ravshan ikkimiz professional tarzda futbol bilan shug'ullana boshladik. Bir jamoada o'ynadik.
- Ma'lumki, Ravshan Ermatov 15 yoshidayoq o'sha paytlari 1-ligada qatnashgan «G'azalkent» jamoasining asosiy tarkibida to'p surgan. U har ikki qanot yarim himoyasida birdek o'ynay olgan. Siz qaysi chiziqda harakat qilgansiz?
- Tayanch yarim himoyachisi pozitsiyasida o'ynardim. Ba'zan murabbiylarimiz vaziyatdan kelib chiqib o'ng qanotga ham qo'yishardi.
- Futbolchilikni tashlab, hakamlikka o'tishingizga nima sabab bo'ldi?
- Xuddi Ravshan singari menga ham jarohat pand bergan. 1993 yili tizzam jiddiy lat eyishi oqibatida operatsiyani boshdan kechirganman. Shunga qaramay, yana 5-6 yil futbol o'ynadim. Lekin baribir, jarohat o'z ta'sirini o'tkazmay qolmadi. Keyinchalik O'zbekiston Davlat jismoniy tarbiya institutiga o'qishga kirdim. 1997 yili oldimda ikki yo'l turgandi: murabbiylik faoliyati yoki hakamlik. Ulardan birini tanlashda murabbiyim Sayfiddin Ermatovning maslahatlariga tayandim. Aniqrog'i, u kishi hakam sifatida yutuqlarga erishishimga ko'zlari etayotganini aytdilar. Ochig'i, futbol o'ynab yurgan kezlarim hakamlar bilan ko'p bahslashardim. Shuni inobatga olib, Sayfiddin akaga «Mendan hakam chiqmasa kerak», dedim.
To'g'risi, bu sohada muvaffaqiyat qozonishimga ishonmasdim. Ikkilanib turgan paytimda murabbiyim qo'limga hushtakni berib, «Qani, bir urinib ko'r-chi, yoqsa hakamlik faoliyatini boshlaysan, ma'qul kelmasa, murabbiylik yo'lidan ketasan», dedilar. Yoshlar jamoalari o'rtasidagi bahsda hakamlik qildim. Eplayman, deb sira o'ylamagandim. Bu soha menga juda yoqib qoldi, natijada bir paytlari yoqmagan kasbdagi faoliyatim boshlandi. Shundagina referilarga qanchalik qiyin ekanligini tushunib etdim. Dastlab bosh hakam vazifasini bajardim, keyinchalik assistent sifatida faoliyat yuritdim. Ma'lumki, 2008 yilgacha laynsmenlar ham bosh hakam vazifasini bajarishi mumkin edi. Bugun referi assistenti bo'lsam, keyingi o'yinda bosh hakam sifatida jamoalarni maydonga boshlab tushardim. 2008 yildan bu ikki vazifa alohida yo'nalish sifatida shakllandi. Men esa oxir-oqibat qanot hakamligini tanladim.
- Bosh hakam sifatida tanilish nisbatan osonroq. Shunday ekan, nega aynan laynsmenlikni tanladingiz?
- Nega endi, maydondagi har uchala hakamning zimmasiga bir xil mas'uliyat yuklanadi. Yordamchilarning majburiyati bosh hakamnikiga nisbatan kamroq, degan tushuncha noto'g'ri. Shunday vaziyatlar bo'ladiki, siz chiqargan qaror uchrashuv taqdirini belgilaydi. 2010 yilgi jahon chempionatida Ravshan Ermatov brigadasi boshqargan o'yinlarning birida shunday holat yuz bergandi. O'shanda Rafael Ilyasov chiqargan qaror tufayli o'zbekistonlik hakamlar brigadasiga bo'lgan ishonch ortgandi.
- So'nggi paytlarda, xususan, O'zbekiston chempionatida ham jarima maydonchasi ichida qo'l bilan o'ynash oqibatida ko'plab bahsli penaltilar belgilanyapti. Xo'sh, FIFA seminarlarida bunday vaziyatlarga qattiqqo'lroq munosabatda bo'lish, oddiy holatda ham 11 metrli jarima zarbalarini belgilayvermaslik bo'yicha ko'rsatmalar berilyaptimi?
- Albatta, o'yinlarning diskka yozib olingan variantlari ko'rib chiqilib, har bir lavha alohida tahlil qilinadi. To'pning qo'lga tabiiy holatda kelib tegishi odatiy hol. Bunda futbolchi qo'lini olib qochishga ulgurmaydi. Shunday vaziyatlarda ham penalti belgilanishi uchrab turadi. Oqibatda bahs-munozaralar kelib chiqishi muqarrar. Futbolchi darvoza tomon ketayotgan to'pni atayin qo'li yordamida qaytarsagina 100 foizlik jarima zarbasi belgilanadi.
- Qanot hakami ham penalti belgilaydimi?
- Shunday vaziyatlar uchraydiki, jarima maydonchasidagi holat yon hakamga yaxshiroq ko'rinadi. Futbolchi bosh hakamning ko'rishiga xalaqit berishi yoki referi vaziyatdan uzoqroqda bo'lishi odatiy hol. Bunday pallalarda yon hakamning qaror va ko'rsatmalari birinchi darajaga chiqadi.
- Bahsli vaziyatlarda videotakrorlardan foydalanish mavzusi keng muhokama qilindi. Bu borada shaxsiy fikringiz qanday?
- Zamonaviy futbol juda tezkor. O'z-o'zidan, hakamlarning qaror qabul qilishi ham mushkullashadi. Qo'shimcha texnik vositalar esa ishimizni qaysidir ma'noda engillashtiradi. Mana, Angliyada to'pning darvoza chizig'ini kesib o'tgan-o'tmaganligini aniqlovchi moslamadan foydalanish joriy etildi. Bu qaror o'z mevasini bermoqda. To'p chiziqni kesib o'tgan paytlarda golning inobatga olinmasligi ko'p kuzatilayotgandi. Oqibatda terma jamoa va klublar aziyat chekishayotgandi. Yodingizda bo'lsa, O'zbekiston terma jamoasining JCh-2014 saralashi doirasidagi Eronga qarshi bahsida Odil Ahmedovning goli hisoblanmagandi. Yangi texnologiya bunday ko'ngilsiz holatlarning oldini olishda asqotadi.
Afsuski, hozircha undan hamma musobaqalarda ham foydalanishning imkoni yo'q. Videotakrorlarga esa qarshiman. Chunki buning oqibatida futbol o'z jozibasini yo'qotadi. Har bir bahsli vaziyatda o'yinni to'xtatib, videotakrorga murojaat qilinaversa, tomoshabin zerikadi. Qolaversa, uchrashuv vaqti ham cho'ziladi. Futbol dunyoda birinchi raqamli sport turi. Bugungi kunda uni nafaqat million, balki milliardlab insonlar tomosha qilishyapti. Xokkeyda bo'lgani kabi, o'yin davomida videotakrorlarni ko'rib chiqishga vaqt sarflash millionlar o'yiniga yarashmaydi. To'g'ri, futbol xatolardan xoli emas. Yanglish qaror chiqarishdan hech kim kafolatlanmagan. Murabbiy yoki futbolchilarda xato yo'qmi?
Messi, Ronaldu kabi futbol yulduzlari ham adashishadi-ku: yaqin masofadan yoki penaltidan gol ura olishmaydi. Bu ham futbolning bir bo'lagi. Masalan, bir o'yinda 40ta qoida buzilishi qayd etilsa, shundan 2-3tasida hakam o'zi istamagan holda noto'g'ri qaror chiqarishi mumkin. Bu jadal sur'atlarda rivojlanayotgan, yuqori tezlikka ega bo'lib borayotgan bugungi futbol uchun normal holat. To'p 50-60 metr masofaga ikki soniya ichida etib boradi. Hakam ana shu tezlikka monand harakat qilishi kerak. Shu o'rinda muxlislar ham tezda qaror chiqarmay, biroz mulohaza yuritishlarini istardim.
- O'tgan yili Braziliyada o'tkazilgan jahon chempionatida faoliyatingizdagi eng yorqin damlar guvohiga aylangan bo'lsangiz, ajabmas. O'sha mundialda Ravshan Ermatov JChning jami 9ta uchrashuvida hakamlik qilib, bu borada dunyo rekordini yangiladi. Shaxsan siz uchun qaysi o'yinlar alohida yodda qoldi?
- Men uchun har bir ishtirok qadrli. Jahon chempionati bahsimi, o'zimizning milliy chempionat uchrashuvimi, ahamiyati bir xil. Barcha o'yinlarga puxta hozirlik ko'ramiz. Albatta, mundial har bir hakamning orzusidagi musobaqa. Unda ishtirok etishni xohlamaydiganlarni topish amrimahol. Maydonga chiqishdan avval Vatan sha'ni, uning obro'sini o'ylaysiz. Yo'l qo'yiladigan birgina xato tufayli mamlakat futboli, hakamlik saviyasi borasida salbiy fikrlar bildirilishiga beixtiyor sababchi bo'lib qolishingiz mumkin.
Bu ulkan mas'uliyat va javobgarlikni talab qiladi. Darvoqe, maydonda muxlislarga e'tibor qaratmaymiz. Aks holda, 60-70 ming tomoshabinning hayajoni bosadi. Yuqorida aytganimdek, men uchun har bir uchrashuvning ahamiyati yuqori. Shunga qaramay, JCh-2014da boshqargan eng so'nggi o'yinimiz - Gollandiya - Kosta-Rika uchrashuvini alohida ajratib ko'rsatishim mumkin. Jahon chempionati kashfiyotiga aylangan Kosta-Rika termasi 4ta bo'lim davomida gollandlarga munosib qarshilik ko'rsatgandi. O'sha o'yin g'olibi asosiy vaqtda aniqlanmagach, qo'shimcha bo'limlarga murojaat etilgandi.
- Final o'yinini hamyurtlarimiz boshqarishini kutgandik. Lekin FIFA hakamlar qo'mitasining qarori umidimizni chippakka chiqardi. Bunday pallalarda sizlarda tushkunlik holati yuzaga kelmaydimi?
- Darhaqiqat, aksariyat mutaxassislar ham final o'yinini aynan Ravshan Ermatov brigadasi boshqaradi, degan fikrlarni ilgari surishgandi. Lekin FIFA hakamlar qo'mitasining qarori boshqacha bo'lib chiqdi. Bundan aslo ranjimadik. Hali oldinda Rossiyada o'tkaziladigan jahon chempionati bor. Nasib qilsa, o'sha mundialning so'nggi o'yinini biz boshqaramiz.
- FIFA va OFK bayrog'i ostidagi nufuzli o'yinlarda qatnashgach, ichki chempionatimiz uchrashuvlariga tayyorgarlik ko'rishda xotirjamlikka berilish holatlari kuzatilmaydimi?
- Yuqorida ta'kidlaganimdek, har bir uchrashuvga alohida hozirlik ko'ramiz. O'yin tanlash holatlari bizga mutlaqo yot. Har bir bahsga bir xil yondashamiz. O'yindan so'ng uchrashuv diskini qayta ko'rib, tahlil qilishga odatlanganmiz. «Qaerda xatolikka yo'l qo'ydik?», «Nohaq penalti belgilandimi?» yoki «Sariq kartochkani noto'g'ri berdikmi?» qabilidagi savollarga javob izlaymiz. «Bu o'yin tugadi, endi ke-yingisiga tayyorlanaman», deyishdan yiroqmiz. Boshqargan o'yinimiz qayta muhokama qilinadi. Xato kuzatilsa, keyingi o'yinlarda uni takrorlamaslikka intilamiz.
- Kelgusida oldingizga qanday rejalar qo'ygansiz?
- 8 oktyabr kuni Ummonda o'tkaziladigan Suriya - Yaponiya uchrashuvini boshqaramiz. Guruh peshqadamlari o'zaro to'qnash kelishini inobatga olgan holda, bahsga markaziy o'yin maqomi berilgan. Suriyadagi notinch vaziyat tufayli neytral maydon tanlandi. Hozir shu uchrashuvga tayyorlanyapmiz. Har ikki jamoa o'yini yozilgan disklarni ko'rib, bo'lajak uchrashuvga jiddiy hozirlik ko'ryapmiz. Nasib qilsa, mazkur bahsni yuqori saviyada o'tkazishga harakat qilamiz. E'tiborlisi, shu kuni yana bir o'zbekistonlik hakamlar brigadasi ham aynan Ummonda o'tkaziladigan o'yinni boshqaradi. Valentin Kovalenko JCh-2018 saralashidan o'rin olgan Ummon - Eron uchrashuvining bosh hakami etib tayinlandi. Bu o'yin Maskat shahridagi «Sulton Qobus» stadionida o'tkazilsa, biz hakamlik qiladigan Suriya - Yaponiya bahsi Sibdagi shu nom bilan ataluvchi arenada bo'lib o'tadi.
- Farzandlaringizning sportchi bo'lishini istarmidingiz?
- San'atda bo'lgani kabi sportning ham nonini eyish qiyin. Umuman, farzandlarimning o'zlari istagan sohani tanlashlari uchun imkoniyat yaratib berganman. Millionlar o'yiniga oshno tutinishsa, bundan faqat xursand bo'laman. To'ng'ich o'g'lim Umarjon hozirda futbol maktabiga boryapti. To'ng'ich qizim esa gimnastika bilan shug'ullanyapti. Qaysi sohani tanlashmasin, yurtimizga foydasi tegadigan insonlar bo'lib voyaga etishlarini chin dildan xohlayman.
- Yaqinda O'qituvchi va murabbiylar kuni keng nishonlandi. Mavridi kelganda, ustozlaringizga tilaklar bildirishingiz mumkin.
- Fursatdan foydalanib, barcha ustozlarimga minnatdorchilik bildiraman. Shu darajaga etishishimda ularning hissalari beqiyos. Maktabda alifboni o'rgatib, to'g'ri yo'l ko'rsatgan ustozlarimga, O'zbekiston Davlat jismoniy tarbiya institutida ta'lim bergan murabbiylarimga, futbolchilik va hakamlik faoliyatimda ushbu sohaning sir-asrorlarini o'rgatganlarga tashakkur izhor qilaman. Doimo sog' bo'lishsin. Murabbiylik mashaqqatli, shu bilan birga, sharafli kasb. Ana shu zahmatli yo'lda hormay-tolmay mehnat qilishlari va shu mehnatlari rohatini shogirdlarining kamolotida ko'rib yurishlarini chin dildan istayman.
Manba: "InterFUTBOL" gazetasi
— deya xabar beradi uff.uz nashri.