Ispan va o'zbek murabbiyining farqi nimada? Hozir bu savolga mingta javobni qalashtirib tashlash mumkin. Axir kim ham bilmaydi - ispan futboli dunyoda etakchilardan, klublari favorit, murabbiylari esa har yili eng yaxshilar qatorida zikr etiladi. Va bunga yana ko'p narsalarni qo'shimcha qilish mumkin. Bizning javobimiz mana shu.
Ammo hamma gap shundaki, bu taqqoslashning bari nisbiy xarakter kasb etgan bo'lar edi. Boisi, biz Luis Enrike yoki Gvardiolaning Qosimov va Berdievdan ustun jihatlarini faqat tashqi faktorlarga asoslanib tasavvur qilishimiz mumkin. Yaqinda ham futbolchi bo'lgan bu insonlar nimani o'ylashi, murabbiylik sohasida qanday uslubga tayanishi-yu, shogirdlari bilan qanday munosabatda bo'lishini bilmaymiz, tushunmaymiz. Bizda faqat tasavvur bor, xolos. Enrike «Barselona»da endi ish boshlagan vaqtlari Messi bilan mutlaqo kelisha olmagan edi. Murabbiy nima qildi, nima yo'q, bunisidan bexabarmiz, ammo butun jamoani yaxlit bir kuch sifatida birlashtira olganini bilamiz. Hozirgi «Barselona» - bu xuddi koinot degani.
Ammo ispan murabbiyining mentaliteti biz uchun notanishligicha qolmoqda. Ancha notanish. U nima deydi, qanday ishlaydi - bilmaymiz. Biroq futzal bo'yicha o'tkazilgan Osiyo chempionati mana shu mavhumlikni biroz bo'lsa-da tarqatganini aytsak, hayron qolmang. Zero, mana shu o'n kun davomida O'zbekiston terma jamoasi bosh murabbiyi Xose Mendezning ishini bevosita kuzatish imkoniyatiga ega bo'ldik. U esa garchi Luis Enrike bo'lmasa-da, har holda, termamizni mundialga olib chiqa oldi...
IKKI XISLAT
Hozir Mendezni har qancha maqtasak arziydi, yarashadi. U bunga munosibligini ishi bilan isbotlab qo'ydi. Shunday ekan, uning sha'niga iliq so'zlarni aytish maqbul va lozim. Ammo hozir bizsiz ham bu ishni qiladiganlar etarli bo'lsa kerak. Shu sababli keling, bugun taktika-yu strategiyalarni bir chetga surib, ispaniyalik murabbiyning ikki xislatiga to'xtalib o'taylik. Zero, bunaqasini ilgari aslo uchratmaganmiz. Kim biladi, deysiz, balki aynan shu narsa terma jamoa muvaffaqiyatini ta'minlab bergandir...
MAS'ULIYaT
Gapni bevosita Mendezdan boshlashdan oldin esa, avvalo, shuni ta'kidlab o'tishni istardik - o'tgan hafta barchani hayratda qoldirib, jahon chempionati yo'llanmasini qo'lga kiritgan, keyinchalik esa, finalda qit'amiz favoriti - Eron termasini qiyin ahvolga solishni uddalagan   futzalchilarimiz aslida, O'zbekiston tarixidagi eng kuchli tarkibga ega emas edilar. Ishoning, bizda ilgari ancha kuchliroq futzalchilar ham bo'lgan. Buning uchun O'zbekiston terma jamoasi qayd etgan natijalarga bir qarash ham kifoya. Shu vaqtga qadar termamiz uch marta Osiyo chempionati finaliga qadar borgan va yana uch marta bronza medallarni qo'lga kiritgan. Ammo hamma gap shundaki, bu musobaqalar jahon chempionatiga yo'llanma beradigan qit'a birinchiliklari emas edi. Ya'ni, Osiyo chempionatining har birida ham mundial yo'llanmasi berilavermaydi. Qit'a birinchiliklari har ikki yilda o'tkazilsa, jahon chempionatlari xuddi futbolda bo'lgani singari to'rt yilda bir marta tashkil etiladi. Shu sababli, ikki musobaqaning birida mundial uchun kurash boradi. Bizning termamiz garchi kuchlilar safida zikr etilsa-da, aynan JCh uchun bo'ladigan kurashlarda bosimga dosh bera olmas va imkoniyatni boy berib qo'yaverardi. Xose Mendez mana shu muammoni bartaraf etdi va tarixda ilk marta mundial yo'llanmasini qo'lga kiritdi. Xo'sh, u bu ishni qanday uddaladi?
Hozir buning sabablari haqida ko'p gapirish mumkin. Biz esa bu g'alabalarni murabbiyning ikki xislati bilan bog'lashni ma'qul ko'rdik. Demak, boshladik.
BIRINChI XISLAT
Mendez qit'a birinchiligi boshlanishi oldidan jurnalistlar bilan muloqotda bo'lgan edi. O'sha matbuot anjumanida u shunday dedi: «Osiyo chempionatiga tayyorgarlik ko'rish uchun barcha sharoitga ega bo'ldik. Biz hech qanday muammoga duch kelmadik va qit'a birinchiligiga to'liq shaymiz. Maqsadimiz - jahon chempionati yo'llanmasini qo'lga kiritish. Mabodo bu ishni uddalay olmasak, hamma ayb o'zimizda bo'ladi. Hech qanday bahonaga o'rin yo'q va bo'lishi ham mumkin emas».
Tan oling, «Hozir Osiyoda hamma futbol o'ynashni o'rganib olgan», «Bu sport, unda har doim ham g'alaba qozonib bo'lmaydi», «Biz qo'limizdan kelgan barcha ishni qildik» va nihoyat, «Borimiz shu» qabilidagi gaplar va balki, bahonalarni eshitishga o'rganib qolgan quloqlar uchun ancha noodatiy so'zlar, shunday emasmi? Natijada, o'sha matbuot anjumani tugagach, JCh yo'llanmasi bu safar bizniki bo'lishiga ishonchimiz bir necha bor oshib ketganini aytish shartmasdir. Bu ishonch bevosita murabbiyning so'zlari bilan bog'liq edi. Ana endi o'zingiz o'ylab ko'ring, bizga-ki bu gaplar shuncha ishonch bag'ishlagan ekan, futzalchilar qanday hissiyot ostida maydonga tushgan ekan-a? Ular ilgari ham bunday gaplarni ko'p eshitgan, deb o'ylaysizmi?
Bu Mendezning biz guvohi bo'lganimiz dastlabki xislati edi. Ikkinchisini keyinroq, O'zbekiston terma jamoasi o'z oldiga qo'ygan maqsadga erishib, yuzi yorug' bo'lgach ko'rdik.
IKKINChI XISLAT
Bilasizmi, futbolda va umuman sportda bir odat bor - murabbiylar sobiq shogirdlari haqida ko'p ham gapiravermaydilar. Agar u qandaydir yutuqqa erishgan bo'lsa, eslab o'tishi mumkin, ammo g'alabalarda eng avvalo, o'zining xizmatlarini ta'kidlaydiganlari ko'proq. «Raqibni yaxshi o'rgandik», «Falon uslubni shakllantirdik» va «Kelganimda jamoa mana bunday ahvolda edi, men falon-piston ishlarni amalga oshirdim» qabilidagi gaplarni ko'p eshitganmiz. Mendez esa JCh yo'llanmasi qo'lga kiritilgach, bilasizmi nima dedi?
Unda eshiting: «Bugungi g'alabada ko'pchilik mutasaddilar, rahbarlar, futzalchilar va murabbiylar shtabidagi yordamchilarimning hissasi bor. Ammo men ular qatorida yana boshqalarni ham eslab o'tmoqchiman. Bir yil oldin O'zbekistonga kelganimda, 25 nafar futzalchi bilan birga ish boshlagan edik. Afsuski, ularning hammasini ham jamoada olib qolishning iloji yo'q edi. Chunki tarkibda joy cheklangan. Shu sababli, hozir hamma ham safimizda emas. Ammo bugungi g'alabamizda o'sha yigitlarning ham hissasi katta. Ular bugun maydonga tushgan futzalchilardan kam mehnat qilmagandilar va termada bo'lishga haqli edilar. Qo'limdan kelganda, barchasini olib qolgan bo'lardim. Afsus, buning iloji yo'q. Biz aynan o'sha yigitlar amalga oshirgan mashaqqatli mehnatlar evaziga ham bugungi darajaga chiqa oldik. Buning uchun ularga rahmat! Katta rahmat!»
Bilasizmi, jurnalistning vazifasi savol berish va javobni yozib olish. Oddiy jarayon. Ammo ochig'i, hali hech bir matbuot anjumanida bunday gaplarni eshitmagan ekanmiz. Yaxshi ham baxtimizga kompyuter bor, nigohlarni uning ekraniga qadab, ishga berilgan inson kepatasida hissiyotlarni jilovlash mumkin. Mendezning gaplari bu qadar ta'sir o'tkazgan bir menmi desam, matbuot anjumani tugagach, O'FFdan biriktirilgan rasmiy shaxs ham: «Mendezning oxirgi so'zlarini yozib olganlar bormi, bir o'qib ko'ray. Ochig'i, o'zim tarjima qilib turgan bo'lsam ham, etimni jimirlatib yubordi », dedi. Demak, hamma ham shunday ahvolga tushgan ekan. U nima dedi o'zi? «Bugungi g'alabaga hozir safimizda bo'lmagan yigitlar ham sababchi», dedimi? E, senga tarbiya bergan otangga rahmat!
O'zingiz o'ylab ko'ring, ispaniyalik bu samimiy inson shogirdlarini yana qanday so'zlar bilan ilhomlantirgan ekan?! Bunaqa gaplardan so'ng qaysi sportchi maydonga qonini va kerak bo'lsa jonini tashlab chiqish uchun tushmaydi, ayting, qay biri?
O'ZIMIZDAN
Bilasizmi, aslida hozir ispaniyalik murabbiy haqida maqola bityapman-u, yodimga yaqinda bo'lgan suhbat tushyapti. Bu suhbatdan siz ham xabardorsiz - faxriy futbolchi, yaqinda 70 yoshini qarshilagan Ravshan Yunusovdan intervyu olgan edik. Bu inson o'z vaqtida Gennadiy Denisov, To'lagan Isoqov va Idgay Tazetdinovlar bilan birga shonli «Paxtakor» safida to'p surgan. Ravshan aka bilan suhbatlashar ekanmiz, tabiiyki, birinchi savolimiz an'anaviy tarzda - «Futbolga qanday kirib kelgansiz?» bo'ldi. Faxriy futbolchi bergan javob esa nafaqat intervyu yo'nalishi, balki bizning futbol haqida shakllanib qolgan tasavvurlarimizni ham o'zgartirib yubordi.
- Toshkentda, eski shaharda «Spartak» nomli stadion bo'lardi. Nafaqat futbol, balki hayot sirlarini ham ilk marta shu erda o'rganganman. Birinchi ustozim - Ma'ruf Akbarov. Bu inson bizga chin ma'noda murabbiylik qilgan. Futbolni ham o'rgatgan, hayotni ham...
«Paxtakor»dan taklif tushganda eng birinchi qilgan ishim esa ustozimdan ruxsat so'rash bo'lgan. «Spartak»ni shunchaki tashlab keta olmasdim. Shu erda ilk saboqlarimni olganman, hayotni o'rganganman. Ma'ruf aka bizni juda yaxshi tushunardi, kerak bo'lsa o'zimizdan yaxshiroq tushunardi. Shu sababli, gapimni eshitgani hamono darhol meni qo'lladi va oq fotiha berdi. «Hammamiz ham «Paxtakor»ga futbolchi etishtirib berish uchun ishlaymiz. Bu bizning bosh jamoamiz», - degandi Ma'ruf aka. O'shanda ustozimning bir gapini butun umrga unutmaydigan bo'lib eslab qoldim: «Avvalo, yaxshi odam bo'lgin, keyin esa yaxshi futbolchi...»
JAMOA
Xullas, shunaqa gaplar. Biz hozir eski «Paxtakor»ni ko'p qo'msaymiz, gapiramiz. Uning yutuqlariga nimalar sabab bo'lganini o'ylaymiz. Buning boisini futbolchilardan qidiramiz, Genaddiy Denisovning zarbalarini ulug'laymiz, To'lagan Isoqov va Birodar Abduraimovning driblingidan gap ochamiz. Ammo bilmaymizki, ular eng avvalo, yaxshi odam bo'lganlar va bir JAMOA sifatida birlasha olganlar. Aynan shu sababli muxlislar mehrini qozonganlar. Balki olamshumul g'alabalarni qo'lga kiritishmagandir, ammo ular har doim stadionga kelgan oddiy odamlar uchun o'ynayotganlarini his qilib turardilar.
Mendez esa... o'sha uzoq Ispaniyadan kelgan mana shu yigit yurtimizda aynan shunday jamoani shakllantira oldi. Jahon chempionati yo'llanmasi qo'lga kiritilganda zaxirada o'tirgan yigitlar ham yig'laganini ko'rdingizmi? Kimdir, kimgadir hasad qilganini-chi? Aslida, jamoa degani shu emasmi?
Futzalda mana shunday jamoamiz bor ekan, ko'rdik. Istagimiz, endi shunday jamoa futbolda ham bo'lsa. Futbolchilarimiz muxlislarni haqoratlashni emas, balki o'zaro hurmat degan tushuncha qanday haqoratsh-ni o'rgansalar. Qaltis vaziyatdan salobat bilan obro' saqlab chiqib keta olsalar. Faqat shundagina ular futbolchilar yig'indisi emas, balki jamoa bo'lishlari mumkin. Buning uchun nima qilish kerak? Yana bir Mendez kelishi kerakmi? Demak, olib kelishsin. Biz uchun terma boshqaruvida kim ishlashining farqi yo'q, muhimi - o'sha eski «Paxtakor» yoki hozirgi futzal termasi kabi jamoa tashkil qilinsa bo'lgani... Shunday bo'larmikan-a? Zafar QOSIMOV
Manba: "InterFUTBOL" gazetasi
— deya xabar beradi uff.uz nashri.